Alleen in Estland bleef het stil. Op zo’n 150 jongeren van de Europese beweging na die in Tallinn de straat opgingen, bleef de eurosceptische Estse bevolking binnen. Ook in Warschau was het niet dringen op het Pidsudskiplein toen daar de Europese vlag gehesen werd. De Griekse Cyprioten hebben het uitbreidingsfeest dan weer verknald door massaal het plan voor de hereniging van het eiland af te wijzen. Europa heeft opnieuw een prikkeldraad aan een van zijn buitengrenzen.
Toch overheerste in alle hoofdsteden het gevoel dat een bladzijde van de gewelddadige geschiedenis van Europa definitief omgedraaid is. Het verscheurde continent is opnieuw verenigd. Maar het herenigde Europa zal vast en zeker nog serieuze groeipijnen doormaken.
Het is nochtans zeer de vraag of de mensen nog wel mee zijn met dit grote Europese verhaal. Feit is alvast dat de politieke partijen en de regering in ons land weinig of geen inspanningen gedaan hebben om de betekenis van de hereniging van Europa aan de mensen uit te leggen. Alhoewel de meerderheid van de bevolking voorstander is van de uitbreiding, zit de schrik voor het verlies van jobs er diep in. Veel mensen vrezen dat de sociale zekerheid onder zware druk zal komen te staan. VBO-voorzitter Van Steenkiste gooit olie op het vuur met zijn uitspraak dat we langer zullen moeten werken voor hetzelfde loon en flexibeler moeten worden op de werkvloer, als we in het nieuwe Europa onze rijkdom willen behouden. Ook de vrees voor massale immigratie en voor stijgende criminaliteit houdt de bevolking bezig als de uitbreiding ter sprake komt.

Werkgelegenheid, immigratie en strijd tegen internationale criminaliteit zijn trouwens ook de thema’s die in de meest recente opinieonderzoeken van de Eurobarometer in nagenoeg alle Europese landen aangehaald worden als dé topprioriteiten van de burger bij de komende Europese verkiezingen. Redenen te over om de Europese verkiezingen echt over Europese problemen te laten gaan en duidelijk te maken waar de keuzes van de politieke partijen verschillen.
Dat opinieonderzoek laat echter ook een verontrustende tendens zien. Minder dan een derde van de Europeanen zegt zeker naar de stembus te zullen gaan. Ook bij de vorige Europese verkiezingen in 1999 lag de opkomst in landen als Finland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk onder de 30%. Alhoewel de opkomstplicht in België ervoor zorgt dat het bij ons wel niet zo’n vaart zal lopen met het absenteïsme, moeten deze cijfers toch een alarmbel doen rinkelen bij politici die begaan zijn met de legitimiteit van verkozen instellingen zoals het Europese Parlement. Dit Europese Parlement is intussen een volwassen parlement geworden met een ruime wetgevende bevoegdheid. Ongeveer 70% van alle Belgische en Vlaamse wetgeving vloeit rechtstreeks of onrechtstreeks voort uit Europese wetten. Als de Europese grondwet goedgekeurd wordt - wellicht kort na de Europese verkiezingen - wint het Parlement trouwens nog aanzienlijk aan macht, vooral in domeinen als politiële en gerechtelijke samenwerking, landbouw en energiebeleid. Het is ook een echte politieke assemblee geworden, waar vele beleidskeuzes het resultaat zijn van controverse tussen politieke fracties, meer dan van nationale tegenstellingen. De verwerping van de havenrichtlijn liet duidelijk een links-rechtstegenstelling zien. De stemming over het pluralisme in de media toonde duidelijk het conservatieve karakter van de EVP.
Het Europese Parlement belooft er na deze verkiezingen helemaal anders uit te zien. Want van 10 tot 13 juni worden in 25 landen in totaal 732 parlementsleden verkozen waaronder 162 uit de nieuwe lidstaten. In hun studie Predicting the future. The next European Parliament voorspellen Professor Simon Hix van de London school of Economics and Political Science en Michael Marsh van de Universiteit van Dublin de uitslag van de Europese verkiezingen. Zij deden dat op basis van de vorige Europese en nationale verkiezingen. Volgens de studie blijft de EVP-ED-fractie, die uit conservatieven en christendemocraten bestaat, de grootste met 285 zetels. De socialistische fractie komt op de tweede plaats met 217 verkozenen. Deze zetelverdeling tussen de fracties wordt van groot belang bij de verkiezing van de nieuwe Commissievoorzitter. De EVP van Wilfried Martens verkondigt reeds met veel bombarie dat deze belangrijke post naar een kandidaat van de grootste fractie moet gaan. Blufpoker, want de EVP-ED-fractie kan bezwaarlijk een politieke familie met enige samenhang genoemd worden. Het nieuwe samenwerkingsakkoord dat de EVP heeft gesloten met de Britse conservatieven laat aan de Britse Tories en aan de leden uit de nieuwe landen de vrijheid om hun eigen koers te varen. Het Eurosceptische gewicht zal in deze fractie behoorlijk toenemen. De EVP heeft bovendien duidelijk gekozen voor een bundeling van conservatieve krachten.

De liberale fractie krijgt met haar 70 zetels wellicht een sleutelpositie. Zij kan de balans naar links of naar rechts doen overhellen bij de stemmingen in het Europese Parlement. Waar de liberale fractie de balans naar de progressieve kant doet overhellen in dossiers rond mensenrechten en fundamentele vrijheden, is ze duidelijk een bondgenoot van de conservatieven als het gaat om sociaaleconomische dossiers. Het maakt dus wel degelijk een verschil achter welke partij de kiezer het bolletje roodmaakt.
Het volgend parlement zal erg zware dossiers te verwerken krijgen. De onderhandelingen over de begrotingen van de komende jaren beloven erg moeilijk te worden als de lidstaten de knip op de geldbeugel willen houden bij de financiering van de Unie na de uitbreiding. De herverdeling van de regionale steun en de herziening van het landbouwbeleid worden hete hangijzers. De politieke krachtsverhoudingen zullen ook bepalen of het parlement nog kiest voor een sociaal en groen Europa. Want er liggen in het najaar erg belangrijke sociale en milieudossiers op de tafel. Een progressieve of een conservatieve meerderheid in het Europese Parlement zal duidelijk ook het verschil maken bij de behandeling van de liberaliseringsvoorstellen voor de diensten, de post of het openbaar vervoer.

In de studie van Hix en Marsh zouden zowat alle Vlaamse partijen hun zetels behouden. Alleen Groen! verliest een zetel. Het Vlaams Blok wint er een. Maar verkiezingen zijn er om prognoses naar de prullenmand te verwijzen: in Spanje heeft de PSOE van Zapatero de verkiezingen gewonnen en in Frankrijk zorgden de socialisten voor een aardverschuiving bij de regionale verkiezingen. De Europese verkiezingen moeten dan ook gaan over de politieke keuzes die wij in Europa willen maken. Niet over de toekomst van de regering Verhofstadt.

Anne Van Lancker
Redactielid

edito - Europa - uitbreiding EU - sociale bescherming - verkiezingen

Samenleving & Politiek, Jaargang 11, 2004, nr. 5 (mei), pagina 1 tot 2

• edito
• Europa
• sociale bescherming
• verkiezingen
• uitbreiding EU
• redactioneel