Bert Anciaux is een verstandig analist. Spirit leeft inderdaad boven zijn stand, zoals hij in De Standaard van 21 augustus liet optekenen. Vraag alle opvolgers onder de Spirit-parlementsleden om op te staan en drie vierde van de Vlaamse en de voltallige Kamerfractie stapt de deur uit. Om Spirit levenskrachtig te maken moet in dit ‘post-ideologisch tijdperk’ gezocht worden naar een onderbouw van alle ideeën die Spirit de afgelopen jaren verdedigde. Men leze: onderlinge samenhang. Dat moet, aldus Kamerlid Koen T’Sijen in De Morgen, het links-liberalisme zijn. Volgens deze ex-woordvoerder miste Spirit bij de oprichting een ‘gigantische kans’ en werd het ‘project’ niet duidelijk genoeg benoemd. Meer nog, het ‘verzuipt in de opsomming’ van de ideeën die aan elke letter gekoppeld zijn. Exit onduidelijkheid, welkom links-liberalisme. Dat is meer dan een synthese tussen het liberalisme en socialisme, het overstijgt beiden, aldus T’Sijen. Volgens de ex-woordvoerder steunt het op twee peilers, het vrijheidsbeginsel en het gelijkheidsbeginsel, en is de idee van een solidaire samenleving belangrijk. Zoals T’Sijen die begrippen invulde is er zelfs met alle goede wil van de wereld weinig of geen verschil te zien met een synthese tussen liberalisme en socialisme.

Dan maar wat boeken raadplegen. Zoals Het blauwe boekje van Sven Gatz en Patrik Vankrunkelsven, waarin beide links-liberalen willen verduidelijken waarom ‘het links-liberalisme thuishoort binnen de VLD.’ Veel wijzer wordt een mens er niet van, o.a. omdat het boekje dat vooral via concrete voorstellen wil doen. Meer wijsheid is te vinden op de website van Liberales, een onafhankelijke denktank binnen de liberale beweging. Daar is o.a. een boekbespreking te vinden van Het blauwe boekje door Dirk Verhofstadt. Hij schrijft o.a.: ‘Volgens Sven Gatz is dit specifiek ‘links-liberaal’ maar het adjectief links is hier helemaal niet nodig, dit is gewoon immers liberalisme. Het is exemplarisch voor gans het boek. Gatz en Vankrunkelsven doen een resem voorstellen die ze onder de noemer links-liberalisme plaatsen, maar die in feite gewoon liberaal zijn.’
Dan maar het serieuze werk ter hand nemen. In 2001 stelde Gatz samen met Patrick Stouthuysen een boeiend boek samen: Een vierde weg? Links-liberalisme als traditie en als oriëntatiepunt. Er bestaat in Vlaanderen teveel eensgezindheid merken Gatz en Stouthuysen terecht op. Ze stellen dat achter de brede consensus nogal wat ideeënarmoede schuilgaat. Hun boek wil aanzetten tot debat en heeft niet de ambitie een zorgvuldig opgebouwde en sluitende bewijsvoering ten voordele van het links-liberalisme te leveren. Dat is eerlijk maar jammer, want ook na het lezen van de verschillende bijdragen blijft het beeld van wat het links-liberalisme precies is, onvoldoende scherp. In het boek, een aanrader, zijn heel wat uitstekende bijdragen te lezen die geschreven werden n.a.v. een denkoefening over links-liberalisme of die erin slagen om het links-liberalisme enigszins te positioneren. Maar geen enkele bijdrage slaagt er voldoende in het begrip uitgebreid en intern consequent in te vullen. Als Spirit op zoek is naar een scherp ideologisch profiel, dan heeft ze m.a.w. een moeilijke klant aan het links-liberalisme. Indien Spirit tevreden zou zijn met een onscherp ideologisch profiel, dan kan ze evengoed de ‘ideologie’ van een andere partij overschrijven.

In elk geval is meer duidelijkheid aangewezen. Bert Anciaux neemt er in hetzelfde interview in De Standaard ‘vrede mee’ dat hij als boegbeeld ‘net iets anders kan zijn dan de anderen.’ Liberaal moet voor Anciaux niet economisch maar cultureel ingevuld worden. Hij staat ‘rationeel’ - dus niet van harte? - achter en links van het links-liberalisme. Dat betekent evenwel niet dat hij een socialist is. Hij is links-progressief, ook economisch links. Het lijkt een boeiend vraagstuk: wat zijn de zeven verschillen tussen een gemiddeld sp.a-socialist enerzijds en anderzijds iemand die zich als economisch links en links-progressief omschrijft, links van het links-liberalisme staat en het liberalisme niet economisch maar cultureel invult? Antwoorden kunnen naar het redactiesecretariaat gestuurd worden.
Als hierin een voorbode ligt van de oneindige rekbaarheid van het nieuwe codewoord links-liberalisme kunnen ze zich bij Spirit beter de moeite besparen en zich volop op hun lokale inplanting concentreren. Immers, 2006 komt snel dichterbij en de goodwill van heel wat kameraden is eindig.

Met een flexibele invulling van een flexibele stroming ‘links-liberalisme’ kan de eerlijke Koen T’Sijen zijn kritiek over het ‘onduidelijk profiel’ en de ‘ideetjes’ straks recycleren. Het volstaat dus niet een medewerker te vragen om pakweg het programma van de Scottish Liberal Democrats over te pennen. Misschien dat een bezoekje aan hun congres, op zaterdag 2 oktober in de Glasgow Caledonian University, niet nutteloos is. Maar er zal veel creativiteit nodig zijn om de kritiek weg te nemen dat Spirit ‘de inhoud na de verpakking zoekt.’

Hoe symptomatisch en jammerlijk deze volgorde ook moge klinken, dat Spirit deze oefening vandaag wil maken stemt tot vreugde. Het worden boeiende tijden als straks ook de CD&V n.a.v. de voorzittersverkiezingen het verschil tussen de partij en de regering wil aantonen, de VLD met Bart Somers of (Hend)Rik Daems op zoek gaat naar de essenties van Vlaams, Liberaal en Democraat, het Blok een Light-versie op de markt brengt of Groen! het rood-groene segment aanboort. Wie durft dan nog te beweren dat we the end of ideology al een eind achter ons hebben?

Wat Spirit doet mogen we dus toejuichen. Meer nog, Sampol wil graag een forum voor deze discussie zijn en kritische bijdragen leveren over het eigen plekje en de eigen invulling van het links-liberalisme. Het gaat hier immers om een belangrijk en relatief uniek verschijnsel. Bovendien is deze operatie van belang voor de onderlinge verhoudingen op de progressieve flank van de Vlaamse politiek, in het bijzonder voor de vraag welk vlees er in de kuip van de sp.a-kartelpartner komt te zitten.
Dan hoeven we het in het najaar ook niet enkel te hebben over Brussel-Halle-Vilvoorde of de splitsing van al wat nog niet gesplitst is, over de activering van werklozen, over de financiering van sociale voorzieningen of over de Olympische Spelen in Vlaamse bossen.

Carl Devos
Hoofdredacteur

edito - ideologie - Spirit

Samenleving & Politiek, Jaargang 11, 2004, nr. 7 (september), pagina 1 tot 2

• edito
• ideologie
• Spirit
• redactioneel