MACHTELOOSHEID EN FRUSTRATIE

Jarenlang zorgde het cordon sanitaire voor de zekerheid dat extreemrechtse politici het nooit voor het zeggen zouden hebben. Hoe groot het Vlaams Blok of Vlaams Belang ook was, nergens slaagde de partij erin een meerderheid te vormen en haar ideeën om te zetten in beleidsdaden. Het is vanuit die frustratie dat Karim Van Overmeire in juli 2010 het Vlaams Belang verliet. Dat is in het licht van de recente gebeurtenissen in Aalst belangrijk om weten. Karim Van Overmeire verliet het VB niet omdat hij het oneens was met het racistische ideeëngoed waarvoor de partij in 2004 was veroordeeld - hij verliet het VB pas zes jaar na die veroordeling. Wel omdat hij het beu was aan de kant te blijven staan. Niet omwille van de inhoud, wel omwille van de macht veranderde hij van partij.

De parlementsverkiezingen van juni 2009 hadden hem tot het inzicht gebracht dat het VB in een doodlopende straat zat. De partij verloor toen in heel Vlaanderen 9% en zakte van 24% - haar recordscore in 2004 vlak na de racismeveroordeling - naar 15%, net iets meer dan de 13% van de N-VA destijds. Ook bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 - waar het VB in Aalst met 23% als grootste uit de bus kwam - bleef het VB hopeloos geïsoleerd.
‘Ik denk dat bij een dergelijk resultaat we ons toch eens moeten bezinnen over de manier waarop ons programma naar buiten gebracht wordt’, verklaarde Van Overmeire in 2009 openhartig in een reactie op het electorale verlies.¹ Om daar evenwel onmiddellijk aan toe te voegen: ‘Maar waarover geen discussie kan ontstaan, is dat programma zelf. Het Vlaams Belang moet ook in de toekomst een Vlaamse onafhankelijkheidspartij blijven. Het Vlaams Belang moet ook in de toekomst durven, kunnen, mogen en moeten zeggen dat een immigratiebeleid bijvoorbeeld waar 100.000 nieuwe vreemdelingen per jaar binnenkomen, onhaalbaar en ondraaglijk is. En dus wat het programma betreft kan in elk geval geen enkele discussie bestaan: dat blijft zoals het is, wij blijven de partij van ‘Dit is ons land’.’

Met het Vlaams Belang, zo besefte Karim Van Overmeire van langsom meer, maakte hij geen enkele kans om ook maar iets van dat programma te realiseren. Met dat knagende gevoel politiek irrelevant te zijn, stond hij allerminst alleen. Samen met enkele Oost-Vlaamse partijgenoten publiceerde hij vier maanden na de verkiezingsnederlaag van juni 2009 een opmerkelijk opiniestuk op zijn persoonlijke website² waarin hij de reële onmacht van het VB genadeloos fileert: ‘In het verleden heeft het VB door een strategie van provocatie en polarisatie, en dankzij de inzet van onze zeer getalenteerde kopstukken, grote electorale successen geboekt. Tegelijk leidde deze strategie evenwel tot een politiek isolement waardoor op geen enkel ogenblik VB’ers in een positie kwamen waarin ze ons programma ook maar gedeeltelijk ten uitvoer konden brengen’, constateert Van Overmeire. De strategie van de zweeppartij heeft zijn limieten bereikt, vervolgt hij. ‘Zelfs toen het Vlaams Belang op 24% piekte, leidde dit niet tot een striktere immigratiewetgeving, tot een hardere aanpak van de criminaliteit of tot verregaande staatshervormingen (laat staan onafhankelijkheid). (…) De meest efficiënte weg om ons programma, of minstens delen daarvan, te realiseren, is via beleidsdeelname. Beleidsdeelname is vanzelfsprekend geen doel op zich. Het is ook geen keuze voor of tegen zogenaamde gematigdheid of radicalisme.’

Halverwege 2010 stapt Van Overmeire uit onvrede met de uitzichtloze partijstrategie van zijn partij op. Niet het wrange racisme, maar de politieke nutteloosheid drijft hem uit het VB. Hij zetelt daarop korte tijd als onafhankelijke in het Vlaams parlement en de Aalsterse gemeenteraad. Een jaar later is hij blijkbaar genoeg ontluisd en aanvaardt N-VA hem als prominent lid. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012 wordt die met 31,1% de grootste partij in Aalst. Zijn opzet om uit het cordon sanitaire te breken, is gelukt. Van Overmeire wordt schepen.

VB OF N-VA: ÉÉN PROGRAMMA?

Het is interessant te kijken met welke voorstellen Karim Van Overmeire met het Vlaams Belang in 2009 in Aalst campagne voerde. Die blijken namelijk exact dezelfde te zijn als wat de N-VA er vandaag voorstelt. In beide scenario’s speelt Karim Van Overmeire een sleutelrol.

In het voorjaar van 2009 voert het VB de campagne ‘Op de bres voor Oost-Vlaanderen’. De partij trekt de provincie rond om wat het noemt ‘een aantal plaatselijke problemen’ aan te kaarten. De ‘verBrusseling van de Denderstreek’ is er een van. ‘Wij spreken dan over Aalst, Geraardsbergen, Ninove, Denderleeuw, waar we zien dat op een sluipende manier het aantal niet-Vlamingen, vooral dan Franstaligen en niet-Europese vreemdelingen, toch wel heel snel toeneemt,’ verklaart Van Overmeire in een campagnefilmpje.³ Van Overmeire spreekt voluit VB-taal: ‘Ik denk dat in de 21^ste eeuw bij ongewijzigd beleid heel veel Oost-Vlaamse steden niet langer een Vlaamse meerderheid gaan hebben. Dat is een fundamentele wijziging van onze samenleving. Dat is erg zorgwekkend, en er is maar één partij die daartegen ingaat, er is maar één partij die de Oost-Vlaamse steden Vlaams wil houden, en dat is het Vlaams Belang’.⁴ Om die ‘verfransing en verBrusseling te keren’ heeft het VB een aantal oplossingen bedacht. Al maakt Van Overmeire meteen een voorbehoud: ‘Helaas leven we in een Belgische staat waar het heel moeilijk is om aan de taalwetgeving te sleutelen, en helaas zien we dat er ook een hele reeks Europese regelgeving en non-discriminatieregelgeving is die kordaat optreden bemoeilijkt.’

De 10 oplossingen die Van Overmeire in 2009⁵ naar voren schuift ‘om de verfransing een halt toe te roepen’, blijken - op wat andere formuleringen hier en daar na - een exacte kopie te zijn van wat hij met N-VA⁶ vandaag op tafel legt:

Vlaams manifest:
- ‘De gemeenteraad moet een ‘Vlaams manifest’ goedkeuren, waarin het Vlaams en Nederlandstalig karakter van Aalst wordt bevestigd.’ (N-VA 2012)
- ‘Iedere nieuwkomer moet een ‘Vlaams manifest’ ondertekenen. Dit charter moet aan nieuwkomers duidelijk maken dat Aalst een Vlaamse gemeente is met het Nederlands als voertaal.’ (VB 2009)

Inburgering:
- ‘We willen bijkomende initiatieven nemen om nieuwkomers in te burgeren. Kennis van het Nederlands is een hefboom om volwaardig deel te kunnen uitmaken van onze samenleving. Het is de sleutel die de poort opent naar onderwijs en arbeidsmarkt, en naar het verenigingsleven.’ (N-VA 2012)
- ‘Het Vlaams Belang wenst de geldstroom af te schaffen die gebruikt wordt om de diversiteit te promoten. Met het diversiteitverhaal krijgen vreemdelingen voor de zoveelste keer het signaal dat ze zich vooral niet moeten aanpassen. Anderstaligen moeten worden aangespoord om daadwerkelijk Nederlands te leren én te slagen.’ (VB 2009)

Handelszaken:

• ‘Alhoewel iedereen vrij is om de taal te gebruiken die hij of zij wil, kunnen bedrijven en handelaars er door het stadsbestuur toe aangezet worden om het Nederlands te gebruiken in hun naamgeving, reclame en contacten met klanten.’ (N-VA 2012)
• ‘Het gemeentebestuur reikt jaarlijks een prijs uit voor de meest originele Nederlandstalige naam van een handelszaak. Wij pleiten voor een sensibiliseringsactie naar onze handelaars toe om een verkoopsgesprek steeds in het Nederlands te starten.’ (VB 2009)

Openbare diensten:
- ‘Strikte toepassing van de taalwetgeving in bestuurszaken, onder meer aan de loketten van de stad. Ook in de kinderopvang en in de stadsscholen mag er enkel Nederlands gebruikt worden.’ (N-VA 2012)
- ‘Voor het Vlaams Belang moet de taalwetgeving worden toegepast en mogen gemeentelijke diensten enkel en alleen in het Nederlands communiceren met de burgers.’ (VB 2009)

Wonen:
- ‘Onze stad moet niet verder groeien, niet in aantal inwoners en niet in oppervlakte. Aalst mag zeker geen voorstad van Brussel worden. (…) Het woonbeleid moet erop gericht zijn om maximaal jonge tweeverdieners aan te trekken. We willen onderzoeken hoe we voorrang kunnen geven aan mensen die al een band hebben met onze stad en onze taal spreken.’ (N-VA 2012)
- ‘Niet alleen voor de toewijzing van bouwkavels in publieke verkavelingen, maar ook voor sociale koop- en huurwoningen moet een voorrangsbeleid gevoerd worden ten behoeve van de jonge, Vlaamse gezinnen.’ (VB 2009)

Zichtbaar Vlaams:
- ‘Aalst is een Vlaamse stad, en dat mag zichtbaar zijn: bijvoorbeeld met een nieuw type welkombord aan de grenzen van de stad en nieuwe straatnaamborden (met Vlaamse leeuw en met straatnaam ook in het dialect). Bij de bevlagging van stadsgebouwen en in het straatbeeld kiezen we vooral voor Aalsterse en Vlaamse vlaggen.’ (N-VA 2012)
- ‘Het Vlaams Belang wil een permanente campagne die het Vlaams karakter onderstreept: een leeuwenschild op alle straatnaamborden, een onthaalbrochure voor nieuwkomers waarin duidelijk het Vlaams karakter van onze gemeente wordt benadrukt, een leeuwenvlag als geschenk voor alle trouwers,…’ (VB 2009)

Schepen:
- ‘De coördinatie van alle maatregelen die erop gericht zijn om het Vlaams karakter van Aalst te bewaren, moet in handen zijn van een schepen die ook de bevoegdheid ‘Vlaams karakter en inburgering’ heeft. Op die manier kunnen alle neuzen in dezelfde richting gezet worden.’ (N-VA 2012)
- ‘Aanstellen van een schepen die bevoegd is voor het bewaren van het Vlaams karakter van de gemeente.’ (VB 2009)

De gelijkenissen zijn onmiskenbaar. Het enige verschil tussen de 10 voorstellen van het VB en de 10 voorstellen van N-VA is dat die laatste wel zullen worden gerealiseerd. Karim Van Overmeire kan dus tevreden zijn: zijn strategie om uit het cordon sanitaire te breken is gelukt, weliswaar ten koste van de partij VB, maar zonder dat hij ook maar één letter aan bovenstaand ideeëngoed heeft moeten wijzigen.

SCHEPEN VAN VLAAMSE BELANGEN

Die ‘schepen van Vlaams Karakter’ van de met 80.000 inwoners tweede grootste stad van Oost-Vlaanderen is dus Karim Van Overmeire geworden. Hij krijgt er ook nog de bevoegdheden Internationale Samenwerking, Integratie, Emancipatie en Inburgering, Onderwijs, Niet-Belgen, Inburgering, Bibliotheek en Erfgoed bij.

Wie iets van metapolitiek kent, weet dat dit droomdomeinen zijn om soms onopvallend aan publieke beïnvloeding te doen. Dat in Aalst onder N-VA-bewind de Vlaamse Leeuw wat feller zal wapperen, is daarom meer dan onschuldige symboolpolitiek. Het moet zowel de inwoner als de bezoeker constant de boodschap inprenten en voor het netvlies houden dat Aalst ‘in Vlaamse handen’ is. Wie de Vlaamse Leeuw constant tegenkomt in de publieke ruimte, kan hem niet meer wegdenken. Het is een vorm van nationalistische city branding die het Vlaams-nationaal bewustzijn via taal en cultuur overal wil laten binnendringen, totdat iedereen dat de normaalste zaak van de wereld vindt. Het ultieme doel van die ‘strijd om de geesten’ is de culturele hegemonie te veroveren. Als gewezen voorzitter van de Vlaams Blok Jongeren is Van Overmeire goed vertrouwd met de metapolitieke inzichten van Antonio Gramsci, die de voorbije decennia gretig door vele generaties jonge nationalisten werden bestudeerd en gepropageerd.

Dat dit alles vandaag met goedkeuring van de lokale sp.a-afdeling gebeurt, smaakt dan ook bijzonder wrang voor wie op sp.a rekent voor een progressieve politiek, of toch op zijn minst voor een dam tegen de verrechtsing. Aalst is trouwens de enige Vlaamse stad waar een ex-VB-kopstuk met goedkeuring van de lokale sp.a-afdeling schepen wordt.⁷ Hoewel ze mathematisch overbodig is en ondanks grote druk vanuit de partijtop en het maatschappelijke middenveld, opteerde de lokale sp.a-afdeling er na zware interne discussies toch voor met Karim Van Overmeire in een coalitie te stappen. Dat Van Overmeire in 1996 mede-architect was van het racistische 70-puntenplan - een plan dat via systematische discriminatie, marginalisering en criminalisering allochtonen wilde uitsluiten van de Vlaamse samenleving en een belangrijke rol speelde in de veroordeling van de partij wegens racisme - vormde voor plaatselijk sp.a-kopstuk Ann Van de Steen geen struikelblok. ‘Aalst krijgt geen extreemrechtse schepen in schaapsvacht,’ verklaarde ze in De Morgen. ‘Ik herken een verdoken racist meteen. Vertrouw me’.⁸ Vraag is of Van de Steen daarmee niet helpt Van Overmeire witter te wassen dan hij in feite is. Want de afstand die hij nu zegt te nemen van dat racistische 70-puntenplan gebeurde maar met mondjesmaat en tegenzin, en vooral omdat de pers er vragen over bleef stellen omdat hij zo dubbelzinnig bleef. In zijn ontslagbrief heeft Van Overmeire er alleszins met geen woord over gerept.

Zelf beweert Van Overmeire ‘geëvolueerd’ te zijn. ‘Die georganiseerde terugkeer van alle vreemdelingen: dat klinkt intussen als pure fictie,’ vertelde hij in een interview.⁹ Hij wil mee helpen inzetten op inburgering. Daarmee raakt hij het fundamentele breekpunt tussen de racistische Vlaams-nationalistische partij waarvoor hij dertig jaar militeerde, en de niet-racistische Vlaams-nationalistische partij waarvoor hij nu schepen wordt. Het Vlaams Belang heeft het Vlaams inburgeringsbeleid - waarvoor N-VA-minister Geert Bourgeois bevoegd is - altijd scherp onder vuur genomen wegens te vrijblijvend en niet verregaand genoeg. ‘Van allochtonen en immigranten wordt in realiteit niet verwacht dat ze zich inpassen in onze Vlaamse en Europese modelcultuur. De uitgangspunten van het inburgeringsbeleid zijn interculturaliteit en diversiteit,’ luidde de kritiek van de VB-fractie in het Vlaams parlement waartoe ook Karim Van Overmeire behoorde. De inburgering van moslims noemde de partij onomwonden ‘tot mislukken gedoemd omdat het inburgeringsbeleid van de Vlaamse regering niet is gericht op resultaatsverbintenissen, maar op een inspanningsverbintenis’.¹⁰
In tegenstelling tot N-VA blijft voor het VB de zogenaamde terugkeer nog steeds een ultiem programmapunt. Als Karim Van Overmeire van dat soort standpunten voortaan waar en oprecht afstand neemt, valt dat natuurlijk toe te juichen. Maar zoals hierboven al gesteld lagen daar de motieven niet van zijn overstap van een racistische naar een niet-racistische Vlaams-nationalistische partij. Ook nadat hij de uitzichtloze polarisatiestrategie van het VB intern had aangeklaagd, bleef Van Overmeire trouwens actief meewerken aan de hetzerige anti-islamcampagnes die het handelsmerk van het VB zijn.

Dat zijn allemaal elementen die zijn geloofwaardigheid een ernstige knauw geven. Van Overmeire zal nu niet alleen in woorden, maar ook in daden moeten bewijzen dat hij wel degelijk een ex-VB’er is. Het is daarom goed dat sp.a heeft aangekondigd bij de pinken te blijven. Het zal nodig zijn.

STRAKS EEN EX-VB’ER ALS MINISTER?

Maar meer dan met het 70-puntenplan - waarvan Van Overmeire wel degelijk lange tijd een enthousiast propagandist was - heeft hij zich beziggehouden met de Vlaamse onafhankelijkheid te bestuderen. Over dat thema schreef hij verschillende boeken die VB-uitgeverij Egmont overigens nog steeds aanprijst. Zijn laatste boek daarover heet Vlaanderen onafhankelijk, hoe moet dat dan? (2007). Van Overmeire begraaft er de term ‘separatisme’ en raadt de Vlaamse regering aan de splitsingsscenario’s nu al ‘op een rustige en gedegen manier’ uit te werken. Als N-VA na 2014 een minister zou zoeken om de boedelscheiding juridisch voor te bereiden, heeft ze met Karim Van Overmeire alvast een expert in huis. Want dat een ex-VB’er met het kaliber als dat van Karim Van Overmeire ooit N-VA-minister wordt, is dus niet langer uitgesloten. Misschien moet sp.a ook daar maar eens over nadenken.

Marc Spruyt
Stichter Blokwatch

Noten
1/ ‘7 juni 2009: reacties kopstukken’, YouTube, geüpload door ‘VlaamsBelangInBeeld’ op 9 juni 2009.
2/ Van Overmeire postte het opiniestuk op 27 oktober 2009 op zijn eigen website, maar verwijderde het weer nadat de pers er ruchtbaarheid aan had gegeven. De nieuwssite Apache bewaarde een kopie (www.apache.be).
3/ ‘Vlaams Belang op de bres tegen de verBrusseling van de Denderstreek’, YouTube, geüpload door ‘opdebresbe’ op 26 februari 2009.
4/ ‘Vlaams Belang op de bres voor Temse’, YouTube, geüpload door ‘opdebresbe’ op 17 februari 2009.
5/ Website Vlaams Belang Lebbeke.
6/ Website N-VA Aalst.
7/ In totaal worden in drie steden ex-VB’ers schepen. Naast Karim Van Overmeire in Aalst (N-VA, CD&V, sp.a) zijn dat Luc Sevenhans in Brasschaat (N-VA, CD&V) en Bruno Stevenheydens in Beveren (N-VA, CD&V). Van de circa 40 ex-VB’ers die op een N-VA-lijst opkwamen, werd ongeveer de helft verkozen.
8/ Interview met Ann Van de Steen, De Morgen, 17/11/2012.
9/ Interview met Karim Van Overmeire, Gazet van Antwerpen, 3/11/2012.
10/ Website VB-fractie Vlaams parlement.

Vlaams Belang - VB - Aalst - verkiezingen - N-VA

Samenleving & Politiek, Jaargang 19, 2012, nr. 10 (december), pagina 15 tot 20

• verkiezingen
• VB
• Vlaams Belang
• Aalst
• N-VA