De Britse econome Grace Blakeley wil dat socialisten de banken op net dezelfde manier aanpakken als Margaret Thatcher dat deed met de vakbonden. Als u het hele interview met haar in dit nummer gelezen heeft, is de kans groot dat u moet bekomen van de radicaliteit van haar standpunten. Sommigen onderen u zullen die zelfs op hoongelach onthalen. Dat komt wellicht omdat het moeilijker is om het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme. Maar ook omdat haar discours bij geen enkele van de Vlaamse economen te horen is.

Grace Blakeley is het product van de typisch Britse context, een land met veel ongelijkheid en een actieve en linkse Labourpartij. Maar haar radicaliteit komt niet uit de lucht gevallen. Overal ter wereld hebben klassieke economen het voorbije decennium hun standpunten aangepast. Tijdens de laatste economische crisis spraken Paul Krugman, Joseph Stiglitz, Jeffrey Sachs en James Galbraith zich uit tegen het besparingsbeleid. Stilaan heeft iedereen nu wel door dat trickle down economics, die lange tijd dominant was en stelt dat de vergaarde rijkdom aan de top vanzelf wel naar onder sijpelt, vooral een trick was om niets te hoeven doen aan extreme rijkdom. Franse economen als Thomas Piketty, Gabriel Zucman en Emmanuel Saez zetten met hun boeken de kwestie van de vermogensbelasting op de agenda; de Italiaanse econome Mariana Mazzucato toont in haar werk aan dat overheidsinvesteringen essentieel zijn voor economische groei. Maar Blakeley gaat dus nog een stap verder. Ze zet Piketty in haar zopas verschenen boek Stolen weg als een 'solutionist'; een vermogensbelasting zal het kapitalisme niet omverwerpen, hoogstens depanneren. En ook het devies van Mazzucato dat we het kapitalisme moeten redden van haar eigen ondergang, kan op weinig begrip rekenen. Voor Blakeley moet The City, het financiële hart van Londen, er simpelweg aan.

In Vlaanderen is het met een vergrootglas speuren naar economen die nadenken over hoe we de economie op een radicaal andere manier kunnen inrichten. Je zou kunnen stellen dat Paul De Grauwe nu onze meest 'linkse' econoom is. In de jaren 1980 nog adviseur van 'baby Thatcher' Guy Verhofstadt, vandaag voorstander van vermogensbelastingen, lagere vennootschapsbelastingen en meer overheidsinvesteringen. En met zeer veel goede wil zou je het duurzaamheidsdiscours van Geert Noels 'progressief' kunnen noemen; maar 'links', neen dat is het uiteraard niet. In Vlaanderen loopt er geen Grace Blakeley rond. Onze media-economen komen vooral uit de bankwereld, zo blijkt uit een scriptie van Tom Wolfs: tussen 2010 en 2015 waren de meest gevraagde economen Peter Vanden Houte, Paul De Grauwe, Geert Noels en Ivan Van de Cloot; dat is vandaag nog steeds zo. En de economen uit de universitaire wereld kunnen van alle academici het minst links op de links-rechts-as worden gesitueerd (De Standaard, 21/09/2019).

De volgende vraag is dan hoe dit komt. Er is, allereerst, de politieke context. In het VK is stilaan een echte wooncrisis ontstaan en heeft The City alle vrijheid. De grote coalitie tussen de middenklasse en de 1% - een essentieel onderdeel in het neoliberale masterplan van Thatcher, aldus Blakeley – is volledig verkruimeld. In Vlaanderen leeft de middenklasse goed. Al brokkelt ook hier de onderkant ervan af. Vooralsnog onder de oppervlakte en weinig zichtbaar in de statistieken, maar na 5 jaar Jambon I straks wellicht een stuk zichtbaarder. Ten tweede speelt de academische setting een rol. In Vlaanderen zijn geen grote universitaire hubs zoals in het VK en de VS waar zogenaamde heterodoxe economen, dat zijn tegenstanders van de mainstream economische theorie, van de lopende band rollen. Onze regio herbergt slechts enkele universiteiten, met veelal neoklassieke economische opleidingen. Het is, ten derde, ook een kwestie van organisatie. Het is niet toevallig dat steeds meer linkse economen, Corbynista's worden ze genoemd, in de Britse mainstreammedia opduiken. Dat is het gevolg van een doelbewuste strategie. Ze worden getraind door het New Economy Organisers Network (Neon), waar hun verhaal tegen het kapitalisme onderbouwd wordt en ze leren om lastige vragen te omzeilen. Blakeley is één van hen, en ondertussen een veelgevraagde gast in talkshows van de BBC. Zulke mate van organisatie, scholing en zelfbewustzijn; het doet denken aan de jaren 1970 toen neoliberale economen van de Chicago-school goed voorbereid klaarstonden om de macht over te nemen toen onze naoorlogse internationale structuren in elkaar stuikten.

De economische berichtgeving in Vlaanderen is te eenzijdig en dat is wel degelijk een probleem voor onze politieke linkerzijde. Die denkt nog nauwelijks na over hoe we onze economie radicaal anders kunnen richten, laat staan dat ze de argumenten heeft om daarvoor te pleiten. Hoe meer linkse economen aan bod komen in mainstreammedia, hoe makkelijker het voor linkse politici zal zijn om onbeschroomd links te zijn. Dat dit vooralsnog moeilijk is, zagen we bij het gespartel van Groen rond de salariswagen of de vreemde oppositie van sp.a tegen de beslissing van de Vlaamse regering om de woonbonus af te schaffen. Twee maatregelen die vooral de hogere middenklasse treffen en op lange termijn de lagere middenklasse ten goede komen. Vlaanderen heeft dus nood aan een Grace Blakeley. Je mag haar ideeën te radicaal vinden of ze zelfs als economische fictie wegzetten, maar dit soort figuren zorgt er wel voor dat de bandbreedte van het politieke debat naar links opschuift. En dat is nodig. Want alweer Geert Noels op De Afspraak, dat hebben we nu echt al genoeg gezien.

Samenleving & Politiek, Jaargang 26, 2019, nr. 9 (november), pagina 2 tot 3

• edito
• economie
• kapitalisme