We Are Making a New World, zo heet het schilderij van Paul Nash uit 1918 dat op de cover van dit nummer prijkt. Elke crisis is een opportuniteit om de samenleving te veranderen – ook de coronacrisis. Tegelijk leren we uit Shock Doctrine (2007) van Naomi Klein dat de neoliberale ideologie versneld wordt opgedrongen na 'shocks'. Dat was zo na de economische crisis van 2008, en de kans is groot dat dat zo zal zijn na de coronacrisis van 2020. Wellicht zal de samenleving straks niet radicaal veranderen; de weinig sociale exitstrategie van Wilmès II belooft alvast weinig goeds. Het wordt bikkelen. Een progressief walhalla zal niet plots aan de einder lonken. Maar het zou een onvergeeflijke fout zijn om de contouren van een nieuwe wereld niet op zijn minst te proberen verbeelden. Het moet beter na corona. Daarom sloegen 11 progressieve media en denktanks, waaronder dit blad, de handen in elkaar met het initiatief #BeterNaCorona. We zetten onze kolommen voor eenieders denkwerk hierover open.

Maar wat zouden nu een aantal leidende principes van de economische relance kunnen zijn?

We maken de relance sociaal rechtvaardig en ecologisch duurzaam. Het wordt een economisch slagveld, dat is duidelijk. Veel bedrijven, ook diegenen die schaamteloos hun winsten doorsluizen, kloppen bij de overheid aan. Het is nú tijd voor massale overheidsinvesteringen. Tegelijk zal de overheid moeten kiezen wie ze wel of niet steunt. Laten we daarom in eerste instantie bedrijven steunen die lokaal ingebed en sociaal in orde zijn. We steunen geen bedrijven die dividenden uitkeren aan aandeelhouders en die eigen aandelen inkopen. Financiële steun aan bedrijven die geregistreerd staan in belastingparadijzen is uit den boze. Reddingsgeld voor Brussels Airlines wordt best gekoppeld aan klimaatdoelen zoals minder korteafstandsvluchten, betere samenwerking met treinmaatschappijen of gebruik van de meeste ecologische brandstof. Enkel staatssteun dus voor Brussels Airlines als het zich inschakelt in de transitie naar koolstofneutraliteit voor 2050.

We betalen diegenen die ons land rechthouden beter. Dit was de crisis die aantoonde dat de werknemer belangrijker is dan de CEO. Het is fijn dat we elke avond om 20h klappen voor het zorgpersoneel, maar nog fijner zou zijn als we de loonbarema's verhogen en de werkdruk verlagen. Het zorgpersoneel verdient simpelweg te weinig voor het essentiële werk dat het doet. Ondergewaardeerde beroepen die minimaal verdienen – in de kinderopvang, in de zorgsector, in de ouderenzorg, in de psychiatrische sector – blijken in tijden van corona cruciaal. Laten we dat straks financieel honoreren.

We maken onze sociale zekerheid selectiever. Het draagvlak voor onze sociale zekerheid is enorm. Iedereen maakt er gebruik van, van wieg tot kist, en dat is precies haar sterkte. Gezien de lastige budgettaire context en de hardnekkige armoede aan de onderkant van de samenleving die we de voorbije decennia op geen enkele manier opgelost hebben gekregen, is nu echter het moment gekomen om haar selectiever te maken. Er gaat te veel geld uit onze sociale zekerheid naar mensen die dat eigenlijk niet nodig hebben. Zelf ontvang ik elke maand 317 euro kinderbijslag voor mijn twee kinderen. Dat is welgekomen, maar eigenlijk heb ik dat geld niet nodig. Laten we de kinderbijslag meer richten op gezinnen in armoede, het woonbeleid heroriënteren naar huurders, en de miljarden die nu gaan naar bedrijfswagens investeren in openbaar vervoer. Lastige maatregelen, zeer zeker, maar wel met een directe impact op het leven van mensen in armoede. Zij kunnen meer steun voor hun kinderen goed gebruiken, huren meer en nemen meer het openbaar vervoer.

We herfinancieren onze sociale zekerheid. De taxshift van de regering-Michel was een slechte maatregel. Ze leverde nauwelijks jobs op en zette de financiering van de sociale zekerheid op losse schroeven. Laten we die heroriënteren richting laaggeschoolde jobs. Daarnaast zijn ook de huidige vormen van loonoptimalisatie niet meer houdbaar. Loonoptimalisatie is de omzetting van brutoloon in voordelen die aan belastingen en sociale bijdragen ontsnappen. Ondertussen zijn er meer dan 84 van zulke loonvoordelen. Ten slotte is ook de vervennootschappelijking van de arbeidsmarkt oneerlijk. Steeds meer goedbetaalde professionals – dokters, juristen, notarissen, consultants – laten zich uitbetalen via een vennootschap. Dit wordt stilaan een reusachtig probleem voor onze sociale zekerheid; zeker nu het vennootschapsbasistarief verlaagd werd van 33,9% tot 25%. Dit zijn drie complexe en weerbarstige thema's. Ze lenen zich niet tot passionele debatten. Ze prijken niet op de voorpagina van de kranten. Maar ze zijn wel mede de oorzaak dat onze sociale zekerheid armlastig is geworden.

We voeren een crisisbelasting in op vermogens. Volgens de Oostenrijkse historicus Walter Scheidel, auteur van The Great Leveler (2017), is de enige bewezen methode in de geschiedenis om de ongelijkheid te verminderen … oorlog. In de jaren 1950, in de nasleep van WOII, bedroeg de hoogste aanslagvoet onder de Republikeinse president Eisenhower 91%. Vandaag zitten we ook in oorlogsmodus, weliswaar tegen een minuscule vijand. Nu is het moment voor een crisisbelasting op vermogen. Niet dat we terug moeten naar die percentages van vroeger. Maar wat vroeger de standaard was, namelijk hogere aanslagvoeten voor vermogens, moet morgen het nieuwe normaal zijn. Het draagvlak daarvoor groeit met de dag. Onder de bevolking is dat al langer dan vandaag enorm, maar stilaan hebben bijna alle Vlaamse partijvoorzitters zich hier op één of andere manier voor uitgesproken, en ook een aantal niet bepaald linkse stemmen zoals econoom Paul De Grauwe en vermogensbeheerder Etienne De Callataÿ zijn niet tegen. Waar wachten we op?

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 5 (mei), pagina 2 tot 4

• edito
• Corona
• ongelijkheid