Dit is niet het eerste en al zeker niet het laatste artikel over de politiserende rol van het sociaal werk. En toch is het belangrijk om te blijven hameren op de noodzaak van die rol. Politiserend werken is een kernopdracht van het sociaal werk. Het begint bij het besef dat hulpverlening niet los te zien is van politiek en beleid. De problemen van onze cliënten situeren zich altijd in de context van een ongelijke en onrechtvaardige samenleving. Of het nu gaat om gezinnen die in een onaangepaste woning wonen, jongeren in nood die geen gepaste hulp vinden of werkzoekenden die maar geen perspectief op werk krijgen: the personal is political.

BEWUST ZIJN VAN ONZE POLITIEKE KRACHT

Wanneer we zoeken naar oplossingen voor onze cliënten, dan werken we in eerste instantie op individueel niveau, maar we mogen de structurele component niet uit het oog verliezen. Daarom deze warme oproep: collega's, politiserend werken is niet exclusief weggelegd voor politieke partijen, opiniemakers of belangengroepen. We hoeven ook niet noodzakelijk met brandende toortsen richting Wetstraat of het gemeentehuis te trekken. Maar we kunnen – neen, we moeten – ons minstens bewust zijn van onze politieke kracht. Door ons rechtstreeks contact met kwetsbare burgers stellen wij dagelijks maatschappelijke tendensen en hiaten in het beleid vast. Vanuit die unieke positie kunnen wij de beleidsagenda en de publieke opinie beïnvloeden.

BELANGRIJKER DAN OOIT

Als we straks de pandemie achter ons laten en de samenleving haar wonden likt, rijst de vraag wie de coronafactuur zal betalen. Het begrotingstekort is intussen opgelopen tot 36 miljard euro, zo koppen de kranten, en de miljarden blijven aantikken. Beroepsverenigingen, belangengroepen, oppositiepartijen,… trekken aan de mouwen van beleidsmakers om te vragen naar meer overheidssteun en -investeringen. Meer investeringen in de zorg en in het onderwijs, meer steun voor bedrijven, hogere lonen voor de arbeiders … Zal er in die context nog voldoende ruimte zijn voor het sociaal werk, zodat we kwalitatieve hulp kunnen blijven bieden aan kwetsbare groepen?

Zal er morgen in een moeilijke budgettaire context nog voldoende ruimte zijn voor het sociaal werk?

Vlak voor de start van de COVID 19-crisis weerklonk er luid protest tegen de besparingen van Vlaams minister van Welzijn, Wouter Beke (CD&V), in de sociale sector. Dat heeft onder andere tot effect gehad dat de bezuinigingen bij de CAW's gedeeltelijk werden teruggeschroefd. Willen en kunnen we die gezamelijke strijd weer aangaan tegen de besparingen die ons nog te beurt zullen vallen? Dan is het nu tijd om daar als beroepsgroep op te anticiperen.

KOM UIT UW KOT. IK MEEN HET.

De oproepen om vanuit de sociale sector onze stem te laten weerklinken zijn talrijk aanwezig in opiniestukken en op sociale media. Maar zijn ze ook luid genoeg? De tientallen verschillende settings waarin wij werken maakt dat moeilijk.

Om met onze signalen effectief het beleid te beïnvloeden kunnen we beroep doen op enkele platformen en actiegroepen. Zo is de Federatie van OCMW Maatschappelijk Werkers aan een opmars bezig, en komt de beweging Sociaal Werk Actie soms op straat. Die netwerken hebben al tenminste de verdienste om sociaal werkers samen te brengen, zodat individuele signalen vlot vertaald worden naar bredere maatschappelijke tendensen.

Misschien is het tijd voor een echte beroepsvereniging die alle 43.000 Vlaamse sociaal werkers bij elkaar brengt.

Of is het misschien tijd om te evolueren naar een echte beroepsvereniging die alle 43.000 Vlaamse sociaal werkers bij elkaar brengt, en formeel kan wegen op het debat? In Nederland, en nagenoeg alle andere landen van West-Europa, is de stem van het sociaal werk op die manier alvast verzekerd. Nu wij nog.

"Sociaal werkers werken met mensen die in de realiteit leven, niet in een theoretisch model of al dan niet politiek idee. Ze zijn dus ook de voelsprieten binnen onze samenleving, ze zien wat er gebeurt, wat er fout loopt, wat werkt of niet werkt. Het is hun taak deze zaken te signaleren en dus is sociaal werk per definitie politiserend. We leven in een zeer sterk veranderende wereld en dat vraagt aanpassingsvermogen. Het is dus een noodzaak én taak om voortdurend alles in vraag te stellen: zichzelf, de cliënt, de groep, de omgeving, de samenleving, de regels, gewoontes, …. Ik noem het constructieve anarchie; een continue houding om te zoeken naar genuanceerde verklaringen, oorzaken, voorstellen en oplossingen. Dit moet een houding zijn van de sociaal werker, van zijn organisatie, de koepel (als die nog niet afgeschaft is), het kabinet, de minister , …"
(Wouter Decock - maatschappelijk werker Group Intro)

"Hoge drempels in de geestelijke gezondheidszorg, te weinig sociale woningen, onderwijs dat geen kansen tot sociale stijging biedt,...: maatschappelijk werkers worden elke dag met structurele oorzaken van armoede en uitsluiting geconfronteerd. Niet met statistieken en theorie, maar met de schrijnende verhalen van concrete mensen. Voeg daarbij de toenemende sociale ongelijkheid en in het kielzog daarvan een sterkere polarisatie in de samenleving en een verminderd draagvlak voor armoedebestrijding: zorgwekkende evoluties, die dringend omgebogen moeten worden, en waarbij het ( OCMW-) sociaal werk niet passief kan toekijken. Het wordt tijd dat we onze krachten bundelen en onze stem laten horen, want het kan wel degelijk anders! "
(Guido De Baere, voormalig directeur dienst Wonen en Activering van OCMW Gent)

• column
• sociaal werk
• OCMW