Vorige week donderdag vond in Leuven het boeiend debat 'Welke antwoorden van links op de verrechtsing' plaats tussen een aantal vertegenwoordigers van Vlaamse progressieve partijen en het progressieve middenveld, een debat naar aanleiding van het boek van Eric Corijn, getiteld Vlaanderen Ontwaak! Tegen de grondstroom. De avond begon enigszins voorspelbaar met een paar obligate verwijzingen naar N-VA en Bart De Wever, die op dezelfde avond zijn voordracht 'Hoe woke onze cultuur vernietigt' gaf in de Pieter de Somer aula voor een veelvoud van aanwezigen. Het kan goed zijn dat de plaat van Bart De Wever over bepaalde thema´s intussen wel wat grijs gedraaid is, maar de manier waarop progressieven steeds maar weer beginnen zeuren over Bart De Wever mag ook wel eens ophouden. 'Zet die ploat af' denk ik dan, en dat deden de inleiders gelukkig ook vrij snel.

Eén van de boeiende insteken in het boek van Eric Corijn is dat de naoorlogse CVP-staat heel bewust mee aan de basis lag van wat vandaag ons landelijke 'Verkavelingsvlaanderen' is. Dat zat namelijk zo: na de Tweede Wereldoorlog kwam er een snelle industrialisering van onze contreien op gang, maar CVP wilde verhinderen dat de industrie zich rond de grote steden zou vestigen omdat dit wel eens tot het ontstaan van een Vlaams arbeidersproletariaat zou kunnen leiden. Dat proletariaat zou dan makkelijk bereikt kunnen worden door de goddeloze socialistische partij en aldus van het rechte, katholieke pad worden gebracht.

Dat deed me even terug mijmeren naar mijn collegejaren in de jaren 1990 in het West-Vlaamse Tielt, toen CVP nog veruit de grootste partij was en steevast de burgemeester leverde, tot N-VA daar in 2012 voor het eerst sinds mensenheugenis verandering in bracht. In 2018 werd dat echter al weer 'rechtgezet' en haalt CD&V nog steeds meer dan 40% van de stemmen. Op dat college werd ons anekdotisch verteld dat CVP lang geleden inderdaad verhinderd zou hebben dat het treinstation van Tielt ooit een spoorwegknooppunt zou worden, omdat ook dat als een risico werd gezien op de 'import' van goddeloze socialisten. Het station van Tielt is dan ook nooit veel meer dan een opstapplaats voor pendelaars geworden. Overal in Vlaanderen werden industrieterreinen ingeplant, ook rond de kleine stad Tielt, zodat de arbeiders dicht en veilig bij de kerktoren zouden blijven, onder goedkeurend en wakend ook van de lokale clerus en notabelen.

Het gevolg van dit alles is, volgens Corijn, dat de sociale geografie van Vlaanderen de macht van de conservatieve grondstroom bestendigt. Vroeger was dat de CVP-staat. Vandaag is die rol overgenomen door N-VA, dat bij de laatste Vlaamse verkiezingen incontournable bleek, mede dankzij de opgang van het Vlaams Belang. Deze 'hegemonie' van de Vlaams-conservatieve grondstroom moet door progressieven worden bestreden met een tegenverhaal, aldus Corijn.

Deze analyse brengt hem er vervolgens toe om progressieven op te roepen om vanuit de steden en vanuit Europa dat tegenverhaal op gang te brengen, omdat een progressief ideeëngoed sowieso geen kans maakt in het landelijke, verkavelde Vlaanderen. De belangen van de inwoners in de steden en de inwoners van het landelijke Vlaanderen zouden sowieso objectief aan elkaar tegengesteld zijn, en het landelijke Vlaanderen is nu eenmaal in de meerderheid.

In het discours van Eric Corijn sluipt een duidelijk dédain voor de entiteit Vlaanderen.

In het discours van Corijn sluipt echter ook een andere insteek op het Vlaamse niveau, die de redenering toch enigszins bezoedelt. Op verschillende momenten weerklinkt namelijk een duidelijk dédain voor de entiteit Vlaanderen. 'Vlaanderen is geen land' wordt met veel afkeurend aplomb geponeerd en 'Vlaanderen is een soort gegeven dat ons voor VRT en VTM wordt opgedrongen'. Daaruit blijkt dat de keuze om zich te richten op de steden en Europa toch ook mee is ingegeven door een aversie of zelfs ontkenning van de Vlaamse realiteit, die in de ogen van Corijn een gevaarlijke voorloper kan zijn nationalistische excessen, waar progressieven zich uiteraard zo ver mogelijk moeten van houden.

Dat leidt tegelijkertijd tot een zeer vervelende contradictie omdat doorheen het debat van afgelopen donderdag allerlei beleidsideeën werden geponeerd waarmee progressieven zich zouden kunnen inspireren. Zo werd gesproken over circulaire economie en de korte keten in de landbouw, over mobiliteit en de uitbouw van beter landelijk openbaar vervoer, over de kinderbijslag die niet geïndexeerd werd, over de mogelijkheden tot het verplichten van zonnepanelen of isolatie, enzovoort. Stuk voor stuk allemaal beleidsdomeinen waarvoor, jawel, net het Vlaamse niveau bevoegd is. Uiteraard kan men vanuit de steden hier ook wel een paar stenen verleggen, maar indien de progressieve macht beperkt blijft tot een paar bastions zoals Leuven en Gent zal de impact toch maar bescheiden blijven. Bovendien is dit toch een behoorlijk elitaire manier van denken waarbij de 'intellectuele steden' de werkmens uit het conservatieve moeras van het platteland zullen trekken.

De pertinente vraag moet dus worden gesteld: waarom laten progressieven Vlaanderen letterlijk links, of eerder rechts liggen? Waarom laten progressieven de invulling van de Vlaamse identiteit volledig over aan de rechts-conservatieve grondstroom? Waarom versterken progressieven zelfs die idée fixe over een conservatieve grondstroom? Dat lijkt vandaag immers vanzelfsprekend, maar 100 jaar geleden was de Vlaamse beweging nog een uitgesproken sociale beweging die inzette ontvoogding van de Vlaamse arbeiders en op volksverheffing door middel van cultuur. Door en door progressief dus.

Nog tot diep in de jaren 1970 kende de Vlaamse Beweging een sterke linkse vleugel.

Nog tot diep in de jaren 1970 kende de Vlaamse Beweging een sterke linkse vleugel, die ruim haar sociale en ecologische stempel drukte in de Volksunie, met kleppers als Willy Kuijpers, Nelly Maes en Maurits Coppieters. Die laatste zou in 1996, samen met Norbert de Batselier, met hun Sienjaal zelfs nog een poging wagen om een groot Vlaams progressieve beweging. In 2001 schreef De Batselier nog in SamPol: 'De naoorlogse (B)SP heeft onder het mom van 'Vlaams = zwart' de indruk gewekt dat de SP een Belgische partij was terwijl ze in Vlaanderen werd verkozen. Een dergelijke kortzichtigheid, die door heel wat militanten overgenomen werd, heeft er mee toe geleid dat progressieve krachten nooit konden worden gebundeld. De Vlaamse strijd heeft in progressieve middens ook vaak een verkeerde invulling gekregen. Al te vaak wordt die overschaduwd door een zwarte periode en door het feit dat leden van een ultra-rechtse minderheid beweren dat zij de échte vertegenwoordigers van Vlaanderen zouden zijn'.

En in een toespraak voor sociaaldemocraten, voegde hij daar aan toe: 'Ik haal dit stukje geschiedenis boven omdat ik vind dat er te weinig SP-ers, en zeker niet-SP-ers, zijn die deze zaken weten. De Vlaamse en sociale ontvoogding heeft altijd al dezelfde doelstelling gehad'.

Terug naar vandaag. De aversie voor het gemeenschapsdenken, die bij vele progressieve intellectuelen intussen zeer diep is ingebed, is nefast voor de progressieve slagkracht. Ergens lijkt de overtuiging zich te hebben vastgezet dat gemeenschapsdenken linea recta leidt tot de grootste barbarij die we ooit in onze westerse samenleving hebben gekend. Nochtans zijn ook progressieve politici vaak gemeenschapsdenkers, maar beperken ze die gemeenschap gemakshalve tot de eigen stad. David Dessers, schepen voor Groen in Leuven, verwoordde heel krachtig hoe hij opkomt voor een Leuven waar iedereen zich thuis kan voelen, waar iedereen Leuvenaar onder de Leuvenaars kan worden, inclusief ook zij die van buiten Leuven komen. Maar waarom zou dezelfde overtuiging niet op Vlaams niveau kunnen uitgedragen worden? Dat iedereen zich thuis moet kunnen voelen in Vlaanderen en Vlaming onder de Vlamingen kan worden, ook wie van heinde en verre naar onze regio is afgezakt?

Een progressief tegenverhaal kan alleen maar succesvol worden wanneer het uitbreekt uit die paar stedelijke bastions en Vlamingen over heel Vlaanderen begeestert.

Het is mijn diepste overtuiging dat een progressief tegenverhaal in Vlaanderen alleen maar succesvol kan worden wanneer het uitbreekt uit die paar stedelijke bastions en Vlamingen over heel Vlaanderen begeestert. Dat is alleen maar mogelijk indien progressieven het gemeenschapsdenken durven te omarmen en er een progressieve Vlaamse invulling geven. Hoe anders kan je een brug slaan tussen stad en platteland? Dit vergt een ware paradigmashift in progressieve Vlaamse kringen en zal bijgevolg een steile, lastige weg bergop zijn. Wie zich echter enkel verschuilt achter de stadsmuren waar men onder gelijkgestemden in de meerderheid is of zijn heil zoekt op het technocratische Europese niveau dat zover van de burgers staat dat mensen er nauwelijks kennis van hebben, verzaakt de facto aan de uitdaging om ook op het niveau van de Vlaamse democratie een tegenverhaal op gang te brengen. De rechts-conservatieve grondstroom is geen Vlaamse fataliteit en gemeenschapsdenken staat ook helemaal niet haaks op progressief ideeëngoed. Dat bewijzen talloze andere regio´s in Europa waar het net progressieven zijn die de eigen gemeenschap omarmen en vooruit stuwen. Als we het conservatieve uit de grondstroom willen halen, zal het niet volstaan om onze progressieve boodschap vanop de stadstorens te declameren, maar zullen we in de spreekwoordelijke Vlaamse klei moeten duiken. De grondstroom mag vandaag dan wel conservatief zijn, maar het Vlaamse grondwater is altijd door en door sociaal geweest.