Al maanden staat de kinderopvang in het centrum van de politieke aandacht. En terecht. Er zijn immers weinig domeinen die zo een impact hebben op de ontwikkeling van onze kinderen als de eerste 1.000 dagen van hun leven. De aandacht is helaas wel om de verkeerde reden. De individuele cases waar het misloopt, dreigen ten onrechte een volledig veld van hardwerkende en immens zorgzame opvanginitiatieven in diskrediet te brengen.

Maar misschien is de crisis in de kinderopvang wel hét moment om ons enkele fundamentele vragen te stellen over de manier waarop we die vandaag organiseren.

Ik heb nooit begrepen waarom wij het in Vlaanderen evident vinden dat we twee diametraal tegenovergestelde systemen hebben voor kinderen van ongeveer dezelfde leeftijd. Tot 2 jaar en 4 maanden moeten ouders zwoegen en zweten om voor hun kind een plek te vinden in de kinderopvang met verschillende organisatie- en financieringsmodellen, die sowieso een ferme hap uit het gezinsbudget neemt en waar een dag afwezigheid zelfs financiële gevolgen heeft, om vervolgens een maand later, wanneer hun pagadder 2 en een half is, over te kunnen stappen naar een systeem met een gegarandeerde plaats, tegen een verwaarloosbare – uniforme – prijs en gegarandeerde kwaliteit.

Die kloof tussen beide systemen met duidelijke financiële voordelen in systeem 2, de kleuterklas genaamd, heeft eerst en vooral al zeer nefaste gevolgen voor het kind. De nood aan plaatsen en de betaalbaarheid van de kleuterklas duwt kindjes uit de crèche naar de klas. Ongeacht of ze daar nu klaar voor zijn of niet. Met de nodige pamperproblemen en slaaptekort tot gevolg. Het beter op elkaar laten aansluiten van de beide systemen met een overgang op maat van de ontwikkeling van het kind zou al heel wat problemen voor de kleuterjuffen kunnen oplossen.

Maar misschien ligt de echte oplossing wel een veel ingrijpendere hervorming. Waarom kijken we naar de kinderopvang niet zoals we naar het onderwijs kijken: als een 100% publieke dienstverlening waar elke ouder en elk kind recht op heeft. In het licht van de wetenschappelijke kennis over de eerste 1.000 dagen en hun impact op sociale, psychisch, cognitieve en talige ontwikkeling van kinderen én de gewijzigde maatschappelijke en economische omstandigheden waarbij informele opvang door grootouders steeds schaarser wordt, zou dat niet meer dan logisch zijn.

Wat als we in Vlaanderen aan elke ouder zouden kunnen garanderen dat wanneer je kind 1 jaar wordt, er sowieso een plek in de kinderopvang voorzien is?

Denk even met mij mee. Wat als we in Vlaanderen aan elke ouder zouden kunnen garanderen dat wanneer je kind bijvoorbeeld 1 jaar wordt, er sowieso een plek in de kinderopvang voorzien is, net zoals we dat vandaag al doen in de kleuterklas? Wat als we in Vlaanderen aan iedereen die een kinderopvanginitiatief wil opstarten een erkenningsprocedure aanbieden met kwaliteitsvoorwaarden en gegarandeerde subsidies, net zoals we dat vandaag al doen in het onderwijs? Wat als we in Vlaanderen aan iedereen die in de kinderopvang wil werken een sterk statuut aanbieden waarbij je net al leerkrachten werkzekerheid hebt? Wat als we in Vlaanderen aan iedereen met een kind in de kinderopvang de garantie op betaalbaarheid bieden met een maximumfactuur, net zoals we dat vandaag al doen in de kleuterklas?

Wat zou dat geven? De vrijheid om een kinderopvang op te richten wordt behouden. Net zoals in het onderwijs rollen we die vrijheid uit in combinatie met duidelijke kwaliteitseisen voor elke erkend initiatief, structurele kwaliteitscontrole door inspectie en begeleidingsdiensten én voldoende 'open end financiering'. Met anderen woorden, voor elk extra kind gegarandeerd extra middelen. Net zoals in het kleuteronderwijs zouden we de participatiegraad gevoelig kunnen opdrijven. Vandaag ligt die voor het kleuteronderwijs een eind boven de 90%, voor de kinderopvang zitten we nog maar aan 53%. Het succes van de participatiegraad in ons kleuteronderwijs leert ons immers dat twee elementen cruciaal zijn: gegarandeerde plaatsen en betaalbaarheid. Als we die zouden kunnen garanderen, zal de participatiegraad voor de kinderopvang automatisch stijgen.

Vandaag ligt de participatiegraad voor het kleuteronderwijs een eind boven de 90%, voor de kinderopvang zitten we nog maar aan 53%.

Het zou beide systemen ook automatisch dichter bij elkaar brengen waardoor kindjes op hun eigen tempo de overgang kunnen maken, de concurrentiestrijd om verzorgenden tussen onderwijs en kinderopvang te niet wordt gedaan en we de groepen zowel in de kinderopvang én de kleuterklas veel beter op maat van de kindjes kunnen organiseren: kleinere groepen met zorg en pedagogie op maat.

Want dat moet natuurlijk het doel zijn: de garantie op kwaliteitsvolle kinderopvang als garantie op een sterke start in het leven voor elk kind. En ja, dat zal investeringen vragen, in de kinderopvang en de kleuterklas. Investeringen van het niveau en de manier van het onderwijs. Omdat we weten dat het werkt.

Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 10 (december), pagina 44 tot 45

• kinderopvang
• Vlaanderen
• onderwijs