U had het vast niet door, maar Vlaams minister van Wonen, Matthias Diependaele (N-VA), heeft zichzelf stilletjes tot minister van Werk benoemd. In opdracht van de minister kregen sociale huurders via brief de boodschap dat wie geen werk heeft zich, op straffe van boetes, dient in te schrijven bij de VDAB. Vanaf deze maand wordt daarop gecontroleerd. Dat de nieuwe verplichting maar voor een klein deel van de huurders geldt, stoort blijkbaar niet. Ook wie werk heeft moet van de nieuwe regel weten, aldus de minister in het parlement.

Dat de minister van Wonen zich hiermee vol op het terrein van collega van Werk, Jo Brouns (CD&V), manifesteert is niet de enige nieuwigheid. Ook op Wonen zelf voert hij in stilte een nieuwe aanpak in. Waar de consensus al zeer lang is dat een deel van de bevolking zich geen eigen woning kan veroorloven en er daarom sociale woningen nodig zijn, draait men nu die redenering om. Niet de samenleving dient voor haar verantwoordelijk gesteld, maar de huurder! Een kwestie van emancipatie, zo klonk het.

Emancipatie? De briefontvangers zijn sociale huurders die vaak al gevat worden in een rechten en plichten kader inzake werk, bijvoorbeeld omdat ze een leefloon krijgen, of omdat ze gewoon al werken. Of het zijn mensen die inzake arbeidsmarkt geen plichten hebben omdat ze ook geen uitkering ontvangen. In normale huishoudens heten ze huisvrouw of -man, mantelzorger of zelfs student. Mensen die tevreden zijn met wat ze hebben, omwille van persoonlijke of familiale redenen. Daar breekt de minister nu op in. Niet met emancipatie, zoals hij zelf aangeeft, maar met stigmatisering en het aanscherpen van wantrouwen.

Bovendien, zo blijkt, is er een groot contrast tussen dat ‘emanciperen’ en de reële uitrol van de maatregel. Er is geen budget uitgetrokken om mensen te begeleiden. Niet bij de sociale woonmaatschappijen. Niet bij de VDAB. Er gingen 130.000 brieven in verschillende vormen en maten de deur uit; en de woonmaatschappijen moeten nu maar controleren en sanctioneren. Dat is het. Het is dus louter een vingerwijzing, maar helaas één met concrete gevolgen voor bezorgde huurders. Zo kregen we al bericht van een koppel met hulpbehoevende partner dat tot dusver geen steun aanvroeg, maar zich nu genoodzaakt ziet een erkenning van handicap aan te vragen om boetes te vermijden. En je zal maar alleenwonende student zijn en na je examens achter een bewijs van studentenjob aan moeten.

Maar ook voor de samenleving zelf dreigt gevaar. Als het grondrecht op wonen ondergeschikt wordt gemaakt aan de zoektocht naar werk, dan is dat zoveel zeggen als: wie niet genoeg solliciteert, moet maar dakloos worden. Met emancipatie heeft dat niets te maken. Als deze maatregel passeert, dan staat bovendien de deur open om allerlei sociale rechten aan de voorwaarde van werk te verbinden. Rond de kinderbijslag horen we dat verhaal nu al in sommige kringen: heeft een kind wel recht op kinderbijslag als de ouders niet actief genoeg naar werk zoeken? Het is een redenering die je tot in het absurde kan doortrekken. Wil je recht op terugbetaalde zorg, onderwijs, of pakweg het nemen van een met overheidsgeld betaalde bus? Zoek dan eerst maar werk.

Als deze maatregel passeert, dan staat de deur open om allerlei sociale rechten aan de voorwaarde van werk te verbinden.

Met dit soort maatregelen wentelt een overheid al te handig de eigen verantwoordelijkheid af. Plots gaat het niet meer over de nood aan sociale woningen en de spanning op de woonmarkt met veel te hoge prijzen, maar over het fabeltje dat deze mensen perfect in staat zijn op de privémarkt iets te huren of kopen ‘als ze maar geëmancipeerd worden’. Het is een politieke goocheltruc, maar één die we niet mogen aanvaarden.

Nochtans kan het ook anders. Een stad of gemeente waar voldoende betaalbare woningen zijn, waar je met de bus of tram overal vlot kan geraken, waar je makkelijk betaalbare kinderopvang vindt, waar discriminatie wordt aangepakt, waar voldoende zorgaanbod voor ouders en grootouders is, … dat is de beste garantie om alle mogelijke drempels naar werk weg te werken. Stuk voor stuk zijn het Vlaamse bevoegdheden, en stuk voor stuk stellen de resultaten teleur.

• column
• Vlaanderen
• wonen