Een week na de verkiezingen is het duidelijk wie een mandaat krijgt van de kiezers op regionaal, federaal en Europees niveau.

Dat mandaat gaat duidelijk naar rechtse partijen. Net zoals in Nederland en Frankrijk, behalen in België de (radicaal-)rechtse partijen bijzonder goede resultaten. Hoewel Vlaams Belang er in Vlaanderen niet in slaagde om als de grootste partij uit deze verkiezingen te komen, toch is zijn succes niet te ontkennen. In meer dan 140 gemeenten, dat is bijna de helft van alle Vlaamse steden en gemeenten, werd de partij wel de grootste partij. Samen met het resultaat van N-VA zorgt dit ervoor dat beide partijen ei zo na een meerderheid kunnen vormen in het Vlaams Parlement.

De overstap van een hele groep kiezers van PS naar MR heeft er voor gezorgd dat ook op federaal vlak een centrumrechtse regering kan worden gevormd.

BEDREIGING VAN DE RECHTSTAAT

Deze keuze van de kiezers is zorgwekkend. Samen met de professoren Patricia Popelier, Patrick Peeters, Wilfried Rauws en erevrederechter Frederik Evers onderzocht ik, op initiatief van de Orde van Vlaamse Balies, de federale verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen in Vlaanderen. 677 programmapunten werden geanonimiseerd aan ons voorgelegd met als opdracht na te gaan of deze voorstellen de rechtstaat versterken, mogelijk bedreigen of daadwerkelijk aantasten. Na grondig onderzoek kwamen we tot de vaststelling dat het voornamelijk de programma’s van Vlaams Belang en N-VA zijn die de rechtstaat bedreigen.

In het programma van Vlaams Belang houdt meer dan de helft van de voorstellen zeker een schending van de rechtstaat in, 40% ervan kan een ernstige bedreiging vormen en slechts 1 voorstel houdt een versterking van de rechtstaat in. Zo pleit Vlaams Belang onder meer voor chemische castratie bij seksueel misbruik, een aparte gevangenis voor ‘jihadisten’, een pauze voor alle bestaande Europese klimaatregels en het afschaffen van het Europees Parlement.

In het programma van N-VA zagen we in 23% van de voorstellen een ernstig gevaar voor de rechtstaat.

N-VA doet het iets beter, maar ook daar zagen we in 23% van de voorstellen een ernstig gevaar voor de rechtstaat, 60% vormen mogelijk een bedreiging en slechts 17% van het programma houdt een versterking van de rechtstaat in. Zo pleit N-VA er voor dat België alleen nog de arresten van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zou uitvoeren waar België in betrokken is. Daarnaast wordt voorgesteld om het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding in rechtszaken op te trekken, zodat de drempel om te procederen aanzienlijk vergroot. Ook wordt voorgesteld om bepaalde wetgeving af te schermen van de mogelijkheid tot vernietiging door het Grondwettelijk Hof.

Op vlak van asiel en migratie bieden de programma’s tegen elkaar op qua strengheid: een asielstop gedurende 10 jaar (N-VA), afschaffing van de maximumtermijn voor administratieve detentie (Vlaams Belang), pushbacks aan de Europese grenzen (Vlaams Belang), ‘externaliseren’ van de asielprocedure (N-VA), het opsluiten van kinderen in administratieve detententiecentra (N-VA), enzovoort.

WAAKZAAM BLIJVEN

Deze bedreigingen van de rechtstaat moeten ons bijzonder waakzaam maken. De rechtstaat is immers het fundament van onze democratische samenleving. De rechtstaat zorgt ervoor dat burgers de rechten en de vrijheden, die hen toegekend worden in de Grondwet, de wetten en internationale verdragen, kunnen afdwingen voor een onafhankelijke rechter. Ook de overheid zelf is gebonden door de beslissingen die genomen worden door de rechters. Het niet respecteren van deze principes leidt tot willekeur, machtsmisbruik en finaal tot totalitarisme.

De opvangcrisis leerde ons al dat CD&V de principes van de scheiding der machten met gemak naast zich neerlegt.

Op de partijen die overwegen een regering te vormen met Vlaams Belang of N-VA rust dan ook een grote verantwoordelijkheid. Zij zullen voldoende tegengewicht moeten bieden om ervoor te zorgen dat onze rechtstaat overeind blijft. De opvangcrisis leerde ons al dat CD&V de principes van de scheiding der machten met gemak naast zich neerlegt, maar uit de lezing van de verschillende partijprogramma’s blijkt dat ook Open VLD, Vooruit en PVDA niet helemaal vrijuit gaan. Ze doen allemaal voorstellen die een gevaar betekenen voor de democratische rechtstaat. Alleen het programma van Groen bevat geen enkele maatregel die een gevaar vormt, terwijl 94% van de voorstellen die ze doen juist een versterking van de rechtstaat inhouden.

De geschiedenis leert ons dat deze opdracht niet eenvoudig is. De verleiding om de winnaars van de verkiezingen te imiteren en hun discours over te nemen is groot. Het is al vaker aangehaald als voorbeeld, maar zonder ooit te hebben deelgenomen aan de macht is het 70-puntenplan dat destijds door Vlaams Blok gelanceerd voor een groot deel gerealiseerd. Wat toen door niemand voor mogelijk gehouden werd, wat openlijk verguisd werd, staat nu te lezen in de voorstellen van de zogenaamde ‘centrumpartijen’, die allemaal opschuiven naar rechts.

Het is van groot belang de centrumpartijen tot de orde te roepen.

Het is dan ook van groot belang de centrumpartijen tot de orde te roepen. Het spreekt voor zich dat de stem van de kiezer moet worden gerespecteerd. Dat hoort zo in een democratie. Als de kiezer rechts stemt, dan kan rechts deelnemen aan de macht en beleid voeren. Maar op hun beurt moeten deze rechtse partijen dan ook respect hebben voor de regels van de democratie, wat inhoudt dat het gevoerde beleid nooit mag ingaan tegen de Grondwet, de wetten of de internationale verdragen, en rechtelijke beslissingen moeten worden nageleefd.

Alleen op deze manier houden we de democratie in stand. Gelukkig staat de politiek niet alleen bij het vervullen van deze taak. In België bestaat er een heel breed middenveld van organisaties die politici bij de les houden, burgers waakzaam maken, mensen verenigen en aan mensenrechteneducatie doen. Vandaag zijn zij meer dan ooit nodig.

• verkiezingen
• rechtstaat
• N-VA
• column