De insteek van deze zomerreeks is ‘verzet tegen extreemrechts’, omdat de verkiezingen in België en in andere landen de macht van extreemrechtse partijen weer gevoelig hebben vergroot. Daarbij blijft het wel relevant om de vraag te stellen tegen wie of wat verzet nodig is, en waarom.

Persoonlijk voel ik er niets voor om me te verzetten tegen mensen omwille van hun stem. Ik hou van mensen die stemmen voor het Vlaams Belang. Ik vind het niet prettig dat ze dat doen, maar de genegenheid die ik oprecht voel, verplicht me om minstens helder te kunnen uitleggen waarom ik hun stemgedrag ongepast vind. Die uitleg krijg ik tot nu toe niet zo makkelijk uit mijn mouw geschud, en dat is meteen de reden waarom ik, eerlijk, nog nooit iemand heb afgeraden om op het Vlaams Belang te stemmen.

Er zijn wel wat analyses geschreven waarom iemand voor extreem rechts zou stemmen, en welke grondoorzaken we moeten veranderen om er voor te zorgen dat dat niet meer gebeurt. Maar die analyses zijn pas zinvol, als je ook kan uitleggen waarom je iemand persoonlijk zou afraden dat te doen. Anders werken we gewoon aan een programma van politieke propaganda, waarbij we proberen mensen hun stemgedrag te wijzigen.

Ik zou in deze korte tekst een vage poging willen doen om zo’n uitleg te formuleren.

Er zijn een paar redenen waarom een stem voor het Vlaams Belang 'riskant' is.

Er zijn een paar redenen waarom een stem voor het Vlaams Belang riskant is. De partij stelt dat ze de democratische spelregels wil aanpassen, wat maakt dat je ze wel aan de macht kan stemmen, maar daarna niet meer weg kan stemmen. De partij schrapt alle klimaatmaatregelen, maar zegt er niet bij dat de schade voor de gewone man onbetaalbaar zal zijn. De gewone huiseigenaar die zijn huis nu niet klimaatneutraal kan maken, laat over 15 jaar een waardeloos pand na aan zijn kinderen, of zal er na een overstroming van zijn verzekering niets meer voor krijgen. Hetzelfde geldt voor de verzekerbaarheid van de oogsten van de boer. Terwijl ze hun kiezers de armoede in praten, legt de top van de partij uiteraard wel vrolijk zonnepanelen op de goedgelegen woning, met uw belastinggeld. Dat is niet erg eerlijk. Hetzelfde geldt ook voor de belofte van een Migratiestop. De migratiestop is al vele malen beloofd, door Vic Anciaux in 1978, door de CVP in 1981, door Open-VLD (toen nog PVV) in 1989, en daarna ook door het Vlaams Belang. De vorige beloftes hebben weinig uitgehaald, en als je voorgestelde maatregelen leest in het boek “Migratiestop” van Tom van Grieken, is er van een stop nog steeds geen sprake. Er worden veel voorwaarden aangepast, maar naast hooggeschoolden en seizoenarbeiders, blijven alle arbeidsmigranten met netto-opbrengst welkom. Als je weet dat er een jaarlijkse instroom is van 300.000 tot 400.000 tijdelijke arbeidsmigranten, dan gaat er niet veel veranderen. Ook gezinshereniging blijft mogelijk, vluchtelingen blijven welkom en de islam zal als religie in België blijven bestaan. Wat gaat er dan stoppen? De kiezer uit een rijhuis in de Denderstreek zal bij dit beleid nog steeds tussen twee gekleurde gezinnen wonen, en ook nog in een waardeloos huis, omdat hem verteld is dat het quatsch is om het te isoleren.

Dat zijn drie gevolgen die maken dat de gewone man uiteindelijk bedrogen uitkomt, wat dus neerkomt op traditioneel volksverraad. Maar het zijn enkel kwalijke gevolgen, en er zijn er die durven hopen dat ons democratisch apparaat die gevolgen wel kan tegen houden. De ervaring uit andere landen leert wel dat zo’n apparaat echt wel vlotjes afgebroken kan worden. Maar het maakt het stemgedrag eerder riskant dan immoreel. Het bewijs van het verraad komt altijd te laat.

Als we intrinsieke fouten gaan zoeken in het discours en het beleid van Vlaams Belang, zijn er natuurlijk het egoïsme en de onverdraagzaamheid.

Als we intrinsieke fouten gaan zoeken in het discours en het beleid van de partij, zijn er natuurlijk het egoïsme en de onverdraagzaamheid. Egoïsme is een lastige morele categorie, en het verwijt is ook wel wat pedant naar de kiezers toe. Toen de Vesder overstroomde, werden er ook hulpgoederen naar de Walen gebracht in camionnetten met geelzwarte leeuwenstickers op, en stond deze menslievende comedian gewoon op een podium wat moppen te vertellen. Een stem is ook niet altijd een gedragslabel. Het is de taak van politici om de samenleving in kampen te verdelen, en het is de plicht van de gewone mensen buiten het stemhokje die knop weer om te draaien, en in te zien dat die kampen niet bestaan. Ook veel kiezers van het Belang weten dat: je kan perfect extreem rechts stemmen en diezelfde dag nog bij de Marokkaanse buur de goot gaan helpen ontstoppen.

Een ander belangrijk punt is dat het Vlaams Belang wangedrag goedkeurt en goedpraat. Ze staan daar niet alleen in. Meerdere politici en opiniemakers hebben al durven beweren dat ze racistisch gedrag ‘wel begrijpen’. Dat is een kapitale morele fout. De legitieme vraag om migratie te ordenen, veranderen of beperken, heeft niets te maken met discriminatie van de mensen die hier zijn. Zelfs al vind je terecht dat Latijns Amerikaanse gedetacheerden hier tegen een te lage kost onze riolen komen schoonmaken, dan is er nog niets begrijpelijks aan dat je die jongens een hand, een glimlacht of respect zou weigeren. Zelfs al vind je het terecht problematisch dat Afrikaanse vreemdelingen onterecht een statuut van vluchteling aanvragen, dan nog is er niets begrijpelijks aan dat je als lerares aan hun kinderen voor een volle klas vraagt wat ze hier eigenlijk komen doen. Hetzelfde geldt voor agenten die jongeren in de combi duwen omdat ze lijken op iemand die een misdrijf heeft gepleegd. Het is moreel niet te verantwoorden dat je iemand berispt, beledigt of bestraft om wat iemand anders heeft misdaan.

Omdat het Vlaams Belang niet de enige partij is die de racistische kaart trekt, is het eigenlijk lastig om uit te leggen waarom ik precies een stem op die partij zou afraden. Daarbij moet ik toegeven dat, als we op zoek moeten naar wangedrag dat niet voorkomt bij de andere partijen, de vijver om in te vissen een stukje kleiner wordt. Ook het financieel gesjoemel van De Winter met het geld uit zijn eigen partijkas of van Tom Vandendriessche met Europees belastinggeld vallen daarbij jammer genoeg wat uit de boot, hoewel de pers daar misschien wat meer aandacht aan mag besteden.

Daarom zou ik een andere fout willen benoemen, namelijk dat de partij bewust weigert om het gehele volk als volk te aanvaarden, en te respecteren. Ik heb het dan even niet over vreemdelingen, maar over mezelf. Ik ben artiest, jurist vreemdelingenrecht en werk voor de overheid, dus ik neem aan dat ik daarmee tot de linkse elite behoor. Nochtans ben ik een boerenzoon die met twee kinderen in een rijhuis woont en alle morele waarden deelt van mijn gemeenschap. Een volksvertegenwoordiger die belooft dat hij met mij zal ‘afrekenen’, is voor zover ik kan zien een vijand van zijn eigen volk. Dat zou de reden zijn die mij verplicht om tegen mijn vrienden te zeggen: stem niet op een partij die zegt dat ik niet bij jullie hoor. Je ontneemt mij het recht om tot Vlaanderen te behoren. Tot een morele gemeenschap behoren lijkt me wel een moreel recht. Je mag niet dreigen me dat te ontnemen.

Geen socio-economische analyse, geen demonisering, en geen politiek statement, maar een morele beoordeling.

Dit is dus geen socio-economische analyse, geen demonisering, en geen politiek statement, maar een morele beoordeling. Het is zoals gezegd nog wat vaag, en misschien sla ik de bal volledig mis, maar ik ben er wel van overtuigd dat er te weinig nagedacht wordt om tot een duidelijke morele veroordeling te komen van extreem rechts. Het lijkt me het enige argument dat je als mens tegen je medemens kan gebruiken. En geen onbelangrijk detail: het respect voor mekaar vereist dat dit argument niet geformuleerd mag worden als verwijt. Het gaat erom de medemens te informeren dat deze zich misdraagt. Verwijt en straf is meer het domein van oversten, priesters en goden. Daar wij hoeven gewone mensen zich niet mee bezig te houden.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2024 - Verzet van Samenleving & Politiek.

• extreemrechts
• Vlaams Belang
• verzet2024