Johny Vansevenant is een journalist waarvan de stem veel gekender is dan zijn uiterlijk. Hij is dan ook al sinds 1988 radiojournalist. De auteur put uit zijn indrukwekkend archief, wellicht grotendeels op papier. Weet u nog wat u deed op 5 maart 1992 om 0u50? Johny Vansevenant weet het wel. Hij zette toen de uitslag van een CVP-congres over regeringsdeelname op antenne. Met een héél nauwe meerderheid, in die tijd gebeurde dat nog. Gans het boek is doorspekt met anekdotes die een mens na meer dan dertig jaar al lang vergeten is. Maar die voor wie de periode nog meemaakte wel herinneringen oproepen en voor wie jonger is tegelijk een interessant inzicht geeft in de politieke zeden en gebruiken uit die tijd. En hoe technologie van de jaren 1990 het journalistiek bedrijf grondig heeft veranderd. Ik vraag me soms af hoe ik ooit ergens geraakte zonder gps of hoe je iemand kon bereiken zonder gsm. Al ging Luc Vandenbossche er prat op dat hij een topambtenaar die hij dringend nodig had door de rijkswacht van het strand had laten plukken.

Het boek begint met de zware examens om BRT-journalist te kunnen worden. Ik was daar twee jaar later ook voor geslaagd, maar kon mijn kennis van het Algemeen Beschaafd Gents niet wegmoffelen. Johny Vansevenant heeft duidelijk wel de ideale radiostem. Een woord van hem horen, is al voldoende om hem te herkennen.

Een woord van hem horen, is al voldoende om hem te herkennen.

De auteur gaat uitgebreid in op hoe neutraliteit en objectiviteit er bij jonge BRT-journalisten werd in gedrild. Dat was lang voor een nieuwsprogramma op vrijdag een wekelijkse uitzending door derden werd, of tijdens de stembusgang een kandidaat op zijn sloffen de nieuwsberichten mocht binnenwandelen.

Uiteraard passeren veel ernstiger nieuwsfeiten van de laatste decennia de revue. De onmogelijkheid om te regeren van Koning Boudewijn gedurende één dag in 1990 omdat hij de abortuswet niet wou ondertekenen. Maar ook de bijzonder ongepaste initiatieven van zijne Majesteit om het regime van Habyarimana in Rwanda te ondersteunen (het is na de moord op hem dat de genocide in Rwanda losbarstte).

Als ik de passage over formateur Melchior Wathelet in januari 1992 lees, zou ik diens werkstuk “Voor een nieuw contract met de burger” wel opzoeken. Er is in die tijd blijkbaar mee gelachen, de “naïeve boyscout speelt in zijn zandbak”. Maar voorstellen voor een betere en snellere dienstverlening door de overheidsdiensten, cumulregelingen, migratie, ontwikkelingshulp, openbaar vervoer en toen al “statiegeld voor milieuonvriendelijke verpakkingen”, lijken me na meer dan dertig jaar nog steeds onopgeloste zaken.

En dan is er het overlijden van Koning Boudewijn zelf midden in de zomer van 1993. Waar de woorden van toenmalig televisiejournalist, en later N-VA-politicus, Siegfried Bracke bij de stoet van 200.000 Belgen die het stoffelijk overschot komen groeten, “een politiek feit waar je niet over kan kijken” bijbleven.

Plots actueel is het nieuws dat het Johny Vansevenant is die in 1993 als eerste over Koning Boudewijn de vraag stelt: “wordt hij nu niet heilig verklaard?” Zoals we weten, is de huidige paus hem daar 31 jaar later een beetje in gevolgd. Dat is wat mij betreft nog straffer dan dezelfde journalist die het woord “frigoboxtoerist” van de burgemeester van Knokke nationale bekendheid bezorgt.

Het boek levert een dubbel gevoel op. Van sommige episodes merk je dat die tot de dag van vandaag nog onderhuids doorspelen, andere grote drama’s met bevlogen commentaren blijken nog maar voetnoten in de Belgische geschiedenis.

Het Agusta-hoofdstuk in het boek is echt wel leerrijk.

Het Agusta-hoofdstuk is echt wel leerrijk. Weinig mensen uit die tijd zullen het zich niet zo herinneren, maar het juridisch dossier tegen de SP-tenoren was flinterdun. Wat niet per se wil zeggen dat er niets gebeurd is (het geld was al zeker van het bedrijf naar door de partij gecontroleerde vehikels gegaan), maar bij het Hof van Cassatie sprak de voorwaardelijke veroordelingen louter op basis “van de eigen intieme overtuiging” dat er sprake was van corruptie. Wat echter overbleef, is dat de SP omgekocht werd door Agusta en er miljoenen betaald is aan die partij om helikopters bij hen te kopen. En nog meer dan dat draagt Frank Vandenbroucke sindsdien mee dat hij geld zou hebben verbrand. Terwijl hij niet meer gedaan heeft dan zoiets gezegd hebben tegen partijsecretaris Carla Galle. Die dat met plezier aan de onderzoeksrechter vertelde, waarna ook dit meteen gelekt werd. Ik herinner me uit die tijd dat zowat élk SP-kopstuk ongeveer dezelfde doelstellingen had: bewijzen dat ze er zelf niets mee te maken hadden en de “apparatsjiks” er in hun plaats voor laten opdraaien. Als ze tussendoor nog een oude rekening met een “kameraad” konden vereffenen, was dat ook leuk meegenomen. Toen ik kort nadien kabinetschef werd, nam ik mezelf alvast voor nooit iets illegaals te doen. Ik had geleerd dat je zeker niet op enige bescherming kon rekenen van je opdrachtgever. Gelukkig verbood voorzitter Louis Tobback meteen alle gefoefel op de kabinetten. De milde giften van bedrijven die een overheidsopdracht in de wacht sleepten, werden overigens snel overbodig door de royale partijfinanciering.

In het boek worden waarheidsgetrouw bijna alle bedragen van de vorige eeuw nog in Belgische frank uitgedrukt. Ik heb min-dertigers ondervraagd en zelfs de economiste wist niet hoe ze dat moest omrekenen. Mijn generatie is het wel gewend te delen door 40,3399. Het zou wel niet evident zijn om alles te herrekenen én te indexeren. Als ik lees dat Jean-Luc Dehaene een zware inspanning moesten doen van 22 miljard frank (zowat een half miljard euro) verdwijnt dat toch in het niets tegen de 27 miljard euro begrotingsinspanning van vandaag. Totaal niet te vergelijken, maar het voelt toch wat anders aan.

Het boek geeft een perfect overzicht van 35 jaar Belgische geschiedenis. Het leent zich tot méér dan wat grasduinen.

Het boek geeft een perfect overzicht van 35 jaar Belgische geschiedenis. Het leent zich tot méér dan wat grasduinen. Door alles chronologisch te lezen, viel me nog meer op hoe sommige gebeurtenissen veel meer waren dan de waan van de dag. In 1990 was het politieke landschap beperkt tot drie politieke families (en een paar kleintjes) die onder mekaar ’s lands bestuur regelden. Die oude families zijn min of meer uit mekaar gevallen. Geen van hen heeft nog de macht om dominant te zijn. In Vlaanderen zijn ze allemaal van het veld gespeeld door N-VA. En de dreiging van Vlaams Belang laat ook niet meer toe om die zetels gewoon in mindering te brengen van de berekeningen om een meerderheid te vinden. Ook de impact van moderne technologieën kan niet worden onderschat. Jean-Luc Dehaene zonderde zich voor moeilijk overleg af in een kasteel, nu zou dat niet meer volstaan om het lekken tijdens de vergadering tegen te gaan. Vandaag wordt elk moment van de dag politieke communicatie gevoerd via X (voorheen Twitter), al is het soms moeilijk te volgen welk kanaal het jonge publiek al dan niet nog volgt. Maar er zijn wél al Vlaamse politici die zich filmster wagen op TikTok.

Johny Vansevenant eindigt het boek zelf met een vrij korte “laatste terugblik”. Aangezien hij bij het verschijnen van zijn boek nog steeds VRT-journalist is, houdt hij zich aan zijn levenslange objectiviteit en neutraliteit. Al twijfel ik er niet aan dat hij nog véél meer te vertellen heeft. Wat mij betreft mag hij een politieke analyse beginnen schrijven van zodra hij na de verkiezingen van dit jaar op pensioen wil. Iemand die slechts vijf jaar minder dan Koning Boudewijn alle Belgische politici van nabij kon observeren, zal er ongetwijfeld met veel doorzicht iets over te vertellen hebben.

Geert Mareels

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 9 (november), pagina 83 tot 85