Elon Musk, Peter Thiel en de nieuwbakken Amerikaanse president Donald Trump willen meer. Meer macht over bedrijven, meer controle over verkiezingen via miljoenensteun aan extreemrechtse partijen en manipulatie van informatie. Ze streven ernaar te bepalen hoe we leven, wat we denken en wat democratie nog betekent. Zo bouwen een Nieuwe Orde uit, van Silicon Valley tot Brussel en verder.

Technologie werd ooit voorgesteld als een bevrijdende en democratiserende katalysator. Maar dat wordt nu ingezet voor controle en ongelijkheid. Figuren als Musk, Zuckerberg en Bezos profileren zich als vernieuwers met dromen van vooruitgang, maar bouwen systemen uit die macht concentreren, democratie uithollen en gemeenschappen verzwakken. De vraag is: laten we dit gebeuren?

MUSK

Musk steekt er wat uit. Hij combineert het imago van techvisionair en bestuurder met de strategie van een monopolist. Met bedrijven als SpaceX, Tesla en Neuralink manipuleert hij niet alleen markten, maar ook ideeën over mens en planeet. Zijn droom van Mars koloniseren, verhoudt zich cynisch tot zijn onverschilligheid voor ethiek en inclusiviteit op aarde. Wat begon als een ambitie voor vooruitgang is ontaard in een streven naar controle, waarin technologie een middel is om grenzen, zowel fysiek als maatschappelijk, te herschikken naar zijn hand.

Dat is de paradox: innovatie die vrijheid belooft, maar macht centraliseert. Hij profileerde zich ooit als onafhankelijk denker, maar heeft zich inmiddels volledig geschaard in het (extreem)rechtse kamp. Hij stort miljoenen in het Trump-team, ondersteunt extreemrechtse partijen en politici zoals AfD-leider Alice Weidel via zijn platform X, en verspreidt actief desinformatie. Hiermee buigt hij de Californische Ideologie naar zijn eigen agenda.

Musk heeft de Californische ideologie gekaapt, verdraaid en gecorrumpeerd.

Die Californische Ideologie, naar het essay van Richard Barbrook en Andy Cameron, was een combinatie van libertaire economie en techno-utopisme. Musk heeft die ideologie gekaapt, verdraaid en gecorrumpeerd. Vrijheid is in zijn visie niet meer dan deregulering voor megabedrijven, democratisering een holle slogan. Intussen bepalen algoritmes en AI nog meer wat mensen zien, voelen en denken.

Met het nieuwe Department of Government Efficiency (DOGE) belooft Musk een efficiëntere overheid. Maar hoe? Door werk te vervangen door algoritmes en ChatGPT’s? De praktijk, zoals zichtbaar bij Facebook en Instagram, laat zien waar dat toe leidt: vervreemding, manipulatie en een afbraak van het maatschappelijk weefsel.

THIEL

We hebben het daarbij nog te weinig over Peter Thiel. Goed dat De Standaard het onlangs wel deed. Thiel, eveneens miljardair en PayPal-compagnon van Musk, speelt een sleutelrol in de ultrarechtse beweging rond Trump. In een recent opiniestuk in Financial Times pleitte hij voor een “tijd van waarheid en verzoening”. Want volgens hem stuikt het ancien régime in elkaar en beweert dat de herverkiezing van Trump “de geheimen van dat ancien régime” zal onthullen: complottheorieën over Jeffrey Epstein, de moord op JFK en corona.

Hij roept op tot een "waarheidscommissie". Klinkt pseudofilosofisch, maar dient een gevaarlijk opzet. Het voedt een vals narratief en legitimeert de drang naar autoritaire controle. Thiel en Musk voeren daarnaast samen een offensief tegen wat zij het woke mind virus noemen. Hun aanvallen richten zich op gender, migratie en antiracisme, en dienen als rookgordijn voor hun werkelijke agenda: de ontmanteling van reguleringen en de versterking van hun eigen macht. Dat Zuckerberg factcheckers op Facebook en Meta buitengooit, is eveneens zorgwekkend en kadert hier ook in.

Thiel vergelijkt liberale democratie openlijk met apartheid. Hij ziet de liberale democratie het liefst van al verdwijnen.

Musk en Thiel groeiden op in het Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem, en dat heeft invloed op hun wereldbeeld. Thiel vergelijkt liberale democratie openlijk met apartheid. Hij ziet de liberale democratie het liefst van al verdwijnen. In 2009 beweerde hij zelfs dat vrijheid en democratie niet langer compatibel zijn. Het sluit aan bij de zogeheten Dark Enlightenment. Thiel en Curtis Yarvin, een prominente denker hierbinnen, schetsen een dystopisch wereldbeeld. Yarvin pleit voor een dictatuur en suggereert dat de "onproductieve onderklasse" zou moeten "verdwijnen”. Ook Musk scandeerde tijdens de verkiezingen “I am Dark MAGA” te zijn. Niet zonder gevaar allemaal.

BROLIGARCHIE

Het gevaar sluimert in de combinatie van enorme rijkdom, technologische controle en politieke invloed. Bedrijven zoals Tesla en SpaceX, evenals de ondernemingen van Thiel zoals Palantir Technologies, profiteren aanzienlijk van staatssteun en overheidscontracten, maar zetten hun middelen tegelijkertijd in om overheden te ondermijnen. Het doel is dat overheden bij hen aankloppen voor steun. Dit creëert een supranationale oligarchie, waarbij de economische en politieke macht zich concentreert bij een kleine techbro-elite. De broligarchie wordt dit tegenwoordig genoemd.

Bedrijven zoals Tesla en SpaceX profiteren van staatssteun, maar zetten hun middelen tegelijkertijd in om overheden te ondermijnen.

Ultrarijke elites buigen de idealen van de Verlichting om tot wapens voor extreemrechtse en antidemocratische doelen. Musk, Bezos, Zuckerberg en Thiel creëren samen met bedrijven als Alphabet en Microsoft een technologisch-politiek systeem waar futurisme, transhumanisme en sociaal darwinisme gevaarlijk samenkomen. Die combinatie versterkt ongelijkheid, ondermijnt democratische waarden.

Europa moet deze Nieuwe Orde een halt toeroepen, te beginnen met de strikte handhaving van de Digital Services Act en de AI Act. Maar verordeningen alleen zijn niet genoeg. De echte uitdaging ligt in het doorbreken van deze broligarchie en het beschermen van onze democratische samenleving. De geschiedenis zal oordelen over figuren als Musk en Thiel, maar het is aan ons om vandaag te kiezen en in te zetten op democratie en solidariteit.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 2 (februari), pagina 2 tot 3

• edito
• Trump
• Musk
• Verenigde Staten