Nieuw en toch weer niet

Het eerste nummer van de zevende jaargang van Samenleving en politiek verschijnt met behoorlijk wat vertraging. Dat komt niet omdat de redactie verlegen zit om kopij en nog minder omdat er interne strubbelingen zijn. De oorzaak van de vertraging ligt in de radicale verandering van het organisatorische kader waarin Samenleving en politiek vanaf nu zal worden uitgegeven. De redactionele autonomie, dat weze meteen beklemtoond, blijft gegarandeerd, maar de uitgever is vanaf nu de Stichting Gerrit Kreveld. Iedereen zal wel beseffen dat de SP, na een behoorlijk zetelverlies bij de parlementsverkiezingen van 13 juni 1999, krapper bij kas zit, omdat de dotatie van de overheid aan de politieke partijen precies daarvan afhankelijk is. Dat had rechtstreekse gevolgen voor het SEVI - het Studiecentrum Emile Vandervelde Instituut - onder wiens vleugels Samenleving en politiek gedurende jaren in volle onafhankelijkheid kon gedijen. Er dienden besparingen doorgevoerd en ook ons tijdschrift kon hieraan niet ontsnappen. Daarom is de redactie meteen op zoek gegaan naar een nieuwe uitgever. En ze heeft die gevonden in de Stichting Gerrit Kreveld, die weliswaar ideologisch gelieerd is met de socialistische beweging in ruime zin, maar een radicaal onafhankelijke stichting is. Omdat de doelstellingen van de Stichting - “de studie en promotie bevorderen van het sociaaldemocratisch socialisme, zijn denken, werken, handelen en toekomst, in zijn maatschappelijke, politieke en culturele dimensie”, zoals het in de statuten luidt - naadloos aansluiten bij de doelstellingen van Samenleving en politiek kon hierover snel een overeenkomst worden gesloten. Het redactiesecretariaat, de administratie en de logistieke ondersteuning van ons tijdschrift worden thans een zorg van de Stichting. Waarvoor onze oprechte dank. Aan de vorm en de inhoud van ons tijdschrift verandert dit niets: wij zullen het democratisch-socialistische gedachtegoed én de praktijk kritisch blijven volgen, analyseren en becommentariëren.

Leve het politieke debat

Samenleving en politiek is dus ‘gered’. En dat is niet onbelangrijk in een medialandschap dat zienderogen verschraalt en commercialiseert en waar de mogelijkheden voor kritische analyses - buiten de strikt wetenschappelijke tijdschriften - inkrimpen en plaats moeten maken voor zeer kortstondige issues, die even snel terug verdwijnen op het ritme van praatshows, interviews en debatten en waarbij grondige informering en duiding vaak uitblijft. De lijst van de periodieken die er de laatste jaren het bijltje bij hebben moeten neerleggen is bijzonder lang: Tijdschrift voor Diplomatie, De Nieuwe Maand, De Nieuwe, De Zwijger, Toestanden, Nieuw Links, Markant, en ga zo maar door. En bij ieder verdwijnen van een kritische spreekbuis, verdwijnen altijd ook specifieke accenten, specifieke kaders waarin het politieke kritisch kan worden geduid.
Samenleving en politiek is er steeds van overtuigd geweest dat de kwaliteit van de politiek mede wordt bepaald door de kwaliteit van en de diversiteit in het politiek debat dat eraan voorafgaat. En daaraan wil het een bijdrage blijven leveren. Want in tegenstelling tot wat sommigen beweren is het ‘einde der ideologieën’ geenszins in zicht en worden grondige heroriënteringen in het gedachtegoed van de diverse politieke stromingen, nodig omwille van grondige veranderingen in de wereld waarin we leven, al te makkelijk gezien als opportunistische strategieën om zich zoveel als mogelijk te bevrijden van principiële stellingnamen. Zeker, de tijden van het verzuilde denken, waarin men a priori beleidsvoorstellen van de anderen afwees enkel en alleen omdàt ze van de anderen kwamen, is, gelukkig, voorbij. Zeker, de breuklijnen tussen rechts en links zijn ingewikkelder en genuanceerder geworden en kronkelen niet alleen tussen, maar vaak ook binnen partijen. Maar over de vraag welk samenlevingsmodel men via politieke interventie wenst vorm te geven, blijven de meningen en de onderlinge belangen grondig verdeeld. Zo worden er behoorlijk verschillende invullingen gegeven aan wat een ‘actieve welvaartsstaat’ precies beoogt en zo vallen er heel verschillende intenties af te lezen achter voorstellen voor een belastinghervorming en voor verlaging van de kosten op arbeid. Er bestaat nog een fundamenteel verschil tussen een pragmatische verdediging van een paars-groene coalitie en een principiële verdediging van een paars-groene ideologische eenheidsworst die, met andere woorden, zou beweren dat er geen fundamentele verschillen meer zijn tussen het rode, het groene en het blauwe gedachtegoed. Gelukkig maar, want een dergelijk ‘einde der ideologieën’ zou ook het einde van de politiek impliceren, het einde van de democratie, die men dan evenzogoed in handen zou kunnen geven van technocraten en bureaucraten.
Precies omdat de ideologische breuklijnen ingewikkelder en genuanceerder zijn geworden dringt een kritische reflectie zich des te meer op om ze meer zichtbaar te maken. Precies omdat voor het bereiken van een zelfde doelstelling diverse scenario’s kunnen worden gevolgd, dringt een discussie zich des te meer op. Het grootste gevaar voor de democratie vandaag is dat nog slechts de tegenstelling tussen extreemrechts en de rest een zichtbare tegenstelling zou zijn. Daar heeft alleen extreemrechts alle belang bij.

Trouwe abonnees zijn nodig

Samenleving en politiek is nooit een partijblad geweest en is ook niet van plan om dat te worden. Maar Samenleving en politiek heeft er evenmin ooit een geheim van gemaakt zich in haar kritische reflectie van het politieke gebeuren door een democratisch socialistische invalshoek te laten inspireren. In die zin is haar nieuwe onderkomen bij de onafhankelijke Stichting Gerrit Kreveld een verbetering. Want hoewel er de facto nooit enige inhoudelijke inmenging was, kon haar onderkomen bij het Studiecentrum Emile Vandervelde Instituut, dat uiteindelijk een verlengstuk is van de socialistische parlementaire fracties, makkelijker een dergelijke indruk geven.
De toekomst van ons tijdschrift is uiteraard niet alleen een kwestie van het vinden van een nieuwe uitgever en financier. Het is ook een kwestie van het vinden van een ruimer lezerspubliek. Er bestaat kennelijk een tendens waarbij duidingsmagazines het moeilijker krijgen om zich in stand te houden. Er wordt niet alleen op televisie gezapt, er bestaat ook zoiets als een zap-gedrag tegenover tijdschriften. Men kopieert wat men lust, maar verzaakt aan een abonnement. Eigenlijk is ook dat een vorm van ‘free rider’-gedrag, want mocht iedereen zo handelen, dan zou geen enkel tijdschrift nog kunnen bestaan. Wat louter individueel een rationele strategie lijkt, is dat niet op collectief vlak.
Samenleving en politiek heeft dus haar trouwe abonnees broodnodig. Van haar kant belooft het om maandelijks met kwaliteitsvolle artikelen haar bijdrage te leveren tot de discussie over de toekomst van onze samenleving en van de rol van het democratisch socialisme daarin.

Samenleving & Politiek, Jaargang 7, 2000, nr. 2 (februari), pagina 1 tot 2

• redactioneel
• media
• edito