Eerlijk, ik denk dat Wouter het kàn. Bestempeld als de lelijke eend in de bijt. Onbekend en onbemind. Stuurman van een stuurloos schip. Noch een bedreiging voor de premierambities van Elio Di Rupo, noch een moeilijke prooi voor de burgemeesterambities van Bart De Wever. Dat kan bijna niet misgaan.

Primaire electorale overwegingen en dagjespositioneringen, afhankelijk van hoe men denkt dat de wind in de publieke ruimte waait, bepalen nu al maanden de regeringsvorming. De Wever scoort in dit electoraal klimaat en ligt meters voor op zijn concurrenten. Het publieke politieke debat herleidt tot ‘niet toegeven Bart’. De werkelijke, persoonlijke ambitie van De Wever is de burgemeestersjerp in Antwerpen. De ambitie van zijn partij, zo sterk mogelijk verankeren op lokaal vlak. Voor N-VA mag het huidige electorale klimaat best nog wat aanslepen. De core business volop in de aandacht, anderen verschraald tot het spelen van een rol in een diepe schaduw. Twee vliegen in één klap: feitelijke onbestuurbaarheid van het land (België) én electorale zeges in het vooruitzicht. En de anderen… weten van geen hout pijlen maken. Vol goede bedoelingen, maar uitgespeelde pionnen in een verloren schaakpartij.
Ondertussen doen we voort en moeten we blijven geloven dat alle belangrijke maatschappelijke problemen de nodige aandacht zullen krijgen op het moment dat de staat is hervormd. De in het vooruitzicht gestelde staatshervorming zal alle belangrijke problemen oplossen, onze regio (Vlaanderen) voorbereiden op de toekomst en de modale Vlaming vooruithelpen. Zo wil men ons doen geloven.

Het staatshervormingsvirus (staatsvormingsvirus) doordringt heel onze maatschappij. Het slorpt (sloopt) alle intellectuele energie op. Ook binnen de redactie van dit tijdschrift werd de afgelopen weken een hevig inhoudelijk en strategisch debat gevoerd. Het debat was stimulerend en confronterend. Het interne debat toonde evenwel aan dat het niet eenvoudig is om vanuit een sociaaldemocratisch perspectief zowel strategisch als inhoudelijk een eenduidige en duidelijke positie in te nemen. Onze bescheiden emailconversaties mondden uit in zes bijdragen over de staatshervorming, geschreven door leden van onze redactie. Toegegeven, de voorzet werd door mezelf gegeven en vond zijn oorsprong in de naïeve hoop dat we een gemeenschappelijk standpunt zouden kunnen publiceren. Dat persoonlijk standpunt werd als volgt geformuleerd:

We zijn bezorgd over de welvaart van onder andere de Vlamingen. Wij menen dat het bewandelde pad tot staatshervorming tot een groot welvaartsverlies zal leiden, ook voor de Vlamingen. Een slechte staatshervorming met bijvoorbeeld een splitsing van de sociale zekerheid lost problemen van Vlamingen niet op, maar maakt die groter. Toch zijn ook wij voor een staatshervorming, maar een sociale en rechtvaardige. Wij hopen dat Vlamingen onderling nog van mening mogen verschillen zonder in het kamp van de ‘slechte Vlaming’ te worden geplaatst. Wij hopen dat alle politieke partijen bekommerd zijn om het welzijn van de Vlamingen (en anderen). Daarom pleiten we voor het volgende:

1. Geen gedeelde belastbare basis, en dus geen gesplitst tarief op de personenbelasting. Zoals André Decoster en anderen economen tot in den treuren hebben aangetoond, leidt zo’n gesplitst tarief (split rate) tot welvaartsverlies en zijn verhoogde belastingen bijna onvermijdelijk. Een gedeelde belastingbasis zorgt ervoor dat beslissingen van de federale overheid de inkomsten van de regionale overheid beïnvloeden, en omgekeerd dat beslissingen van de regionale overheid de inkomsten van de federale overheid mee bepalen. Dit leidt vanuit economisch standpunt onvermijdelijk tot hogere welvaartsverliezen voor alle burgers. Met andere woorden, we zullen met z’n allen aan welvaart inleveren.
2. Een herziening van de bijzondere financieringswet. De huidige financieringswet, die al in sterke mate de gewesten die het beter doen extra beloont, dient op een aantal punten te worden aangepast. Het solidariteitsmechanisme tussen gewesten kan wat worden afgezwakt (bijvoorbeeld door afschaffing van de negatieve term en historische variabelen) zonder het principe van solidariteit tussen de gewesten en alle Belgen af te schaffen. Het specifieke (financiële) probleem van de regio Brussel kan binnen dit kader worden opgelost.
3. Geen splitsing van de sociale zekerheid maar aanvullende bevoegdheden voor de regio’s. Zoals Bea Cantillon en haar collega’s overtuigend hebben aangetoond, leidt ook een splitsing van de sociale zekerheid tot welvaartsverlies van de modale Vlaming. We zouden het enige land ter wereld zijn dat het socialezekerheidsmechanisme van een hoger naar een lager beleidsniveau brengt. Splitsing van delen van de sociale zekerheid verhoogt de inefficiëntie. Bijkomende of aanvullende socialezekerheidsmechanismen zouden dan door de regio’s kunnen worden ontwikkeld.
4. Splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. Het probleem Brussel-Halle-Vilvoorde steunt op een uitspraak van het grondwettelijk hof. Indien men wil vasthouden aan provinciale kieskringen zal de kieskring gesplitst moeten worden. Bovendien is B-H-V voornamelijk een symbooldossier dat volgens ons binnen het hierboven geschetste kader zonder al te veel moeilijkheden zou moeten kunnen worden opgelost. De Franstaligen moeten die uitspraak respecteren en mogen de splitsing niet blijven blokkeren.
5. We pleiten voor een snelle regeringsvorming. Nu hebben we nood aan een regering die maatregelen neemt om het begrotingstekort aan te pakken, de financiële markten gerust te stellen, een sociaal beleid te ontwikkelen en het socialezekerheidssysteem veilig te stellen. Dit is geen pleidooi om de hervormingen in de koelkast te steken. De logica dat we niet snel tot een regering moeten komen zonder een goed akkoord over de staatshervorming begint een surrealistische bijsmaak te krijgen. Een staatshervorming is noodzakelijk, binnen het kader dat hierboven wordt geschetst. Maar als het nu niet kan, dan zal men moeten besturen binnen het kader zoals dat vandaag bestaat.

Het feit dat we dit nummer van Samenleving en politiek wijden aan een debat over de staatshervorming is het bewijs van wat ik in de inleiding van dit edito naar voor bracht. Bart De Wever bepaalt dwingend de politieke agenda. Er is geen ontkomen aan. Politici, academici, schrijvers, kunstenaars, opiniemakers, lezers van kranten, kijkers van journaals, iedereen wordt in het debat gezogen. Vanuit het oogpunt van politieke marketing is dat grote klasse. Maar er is misschien troost: een politieke partij gebaseerd op politieke marketing, met minachting voor de werkelijke bedoelingen, is gedoemd om vroeg of laat te verdampen. Of om het even anders te formuleren en de woorden van Tom Lanoye te gebruiken: ‘Quousque tandem abutere, Bart De Wever, patientia nostra?’

Patrick Vander Weyden
Hoofdredacteur Samenleving en politiek

edito - staatshervorming - N-VA

Samenleving & Politiek, Jaargang 18, 2011, nr. 3 (maart), pagina 1 tot 3

• staatshervorming
• N-VA
• redactioneel
• edito