De vraag die iedereen zich stelt: hoe lang houdt premier Theresa May dit nog vol? Ze sleept haar regering van de ene crisis in de andere. Eind januari bleek nog dat haar partijleden een motie van wantrouwen voorbereiden om de verzwakte partijleider naar de exit te begeleiden.1 Vroeg of laat wordt Mays positie onhoudbaar en komen er nieuwe verkiezingen. Sommige polls geven Jeremy Corbyn, die met Labour de vorige parlementsverkiezingen nipt verloor, nu bijna tien maanden later een voorsprong op premier May. Corbyn en Labour zijn klaar om de fakkel over te nemen en Groot-Brittannië een linkse koers te doen varen. We bekijken met welk programma hij dat zal doen; en of we het als 'radicaal' kunnen bestempelen.

Als we sommige commentatoren mogen geloven, lijken extremen in 2017 aan electorale invloed te hebben gewonnen; zowel links als rechts, zowel hier als aan de overkant van de oceaan. De bevolking werd in de aanloop naar belangrijke verkiezingen steevast gewaarschuwd zich vast te houden aan de takken van de bomen en zich schrap te zetten voor populisten van allerlei strekking. Gelukkig voor het electoraat staan er nog genoeg zogenaamde centrumfiguren, zoals Emmanuel Macron of Angela Merkel, op om de populistische golven te bedwingen.

HOE 'EXTREEM' IS JEREMY CORBYN?

Jeremy Corbyn is niet één van die centrumfiguren. Hij is sinds september 2015 leider van de Britse Labourpartij en oppositieleider, wordt geregeld bestempeld als 'populist', 'marxist' of zelfs 'extremist'. Volgens Lia Van Bekhoven, de vaste VRT-correspondent voor alles wat het Verenigd Koninkrijk aangaat, was Jeremy Corbyn 'onbekwaam als leider'; ze suggereerde dat Corbyn de 'doodgraver van Labour' zou worden.2 'Buiten de eigen parochies waarvoor hij preekt,' zo stelt Van Bekhoven, 'wordt Corbyn gezien als zwak, inefficiënt en zelfs lachwekkend'.3 Zij laat zelden een kans onbenut om de voormalige Labour-premier Tony Blair de hemel in te prijzen als 'succesvolste Labourleider ooit.'

In De Morgen houdt Patrick Van IJzendoorn doorgaans de pen vast wanneer het Groot-Brittannië betreft. Voor Corbyn was 'het winnen van parlementsverkiezingen, onmogelijk onder zijn leiding, voorlopig geen prioriteit'.4 Van IJzendoorn stelt dit voor als een vaststaand feit, allicht omdat dit ook op de BBC en in de Britse pers systematisch wordt geponeerd.

Dit zijn slechts twee voorbeelden. In de mainstream politiek en media, zowel in binnen- als buitenland, werd Corbyn belachelijk gemaakt omwille van zijn ideeën en, wanneer dat niet meer werkte, omwille van zijn kledij5, zijn moestuin6, zijn fiets7, enzovoort.

Ook over Brexit kreeg Corbyn het de afgelopen jaren hard te verduren. Volgens critici zou hij niet hard genoeg campagne gevoerd hebben om binnen de Europese Unie te blijven. Corbyn heeft zich nooit als eurofiel opgesteld, maar in de aanloop naar het Brexit-referendum schaarde hij zich duidelijk in het kamp van 'remain and reform': EU-lid blijven om die unie van binnenuit te hervormen. Vandaag geeft Labour aan het resultaat van het referendum te willen respecteren. In tegenstelling tot de 'harde' Brexit van de Tories, waarvan sommigen zelfs zonder akkoord de deur van de EU achter zich zouden dichttrekken, staat Labour voor een 'zachtere' Brexit, met een overgangsperiode en met respect voor de rechten van EU-burgers wonend in Groot-Brittannië.

Ondanks de doemberichten van 'zij-die-het-kunnen-weten' deed Labour het in de parlementsverkiezingen van juni 2017 bijzonder goed. De partij boekte onder Corbyn de grootste stemmenwinst sinds 1945. We bekijken drie van zijn belangrijkste beleidsvoorstellen van naderbij.

1. Openbaar vervoer in publiek bezit

In het verkiezingsprogramma, het Labour Manifesto8, lezen we dat de partij de spoorwegen (en andere nutsbedrijven) weer in publiek bezit wil brengen. Geen brute nationaliseringen, waar kapitalisten een hemelse schrik voor koesteren, maar wel het niet-verlengen van licenties die de overheid verleent om bepaalde diensten uit te baten.

'Veel goederen en diensten ontsnappen via privatisering aan democratische controle', zo lezen we in het Labour-verkiezingsprogramma. 'Dit heeft geleid tot hogere prijzen en lagere kwaliteit.' Naast de privatisering van de Britse post, ziet Labour ook de privatisering van de spoorwegen als een historische vergissing die ongedaan moet worden gemaakt.

De spoorwegen, en openbaar vervoer in het algemeen, kunnen de wereld redden. We mogen dit, in het licht van de rampzalige klimaatverandering, letterlijk nemen. Mobiliteit wint aan belang; hierop wil de burger niet meer inboeten. Daarom moet die mobiliteit radicaal anders, en mag die niet worden overgelaten aan 'de markt'.

Zowel Brussel als Antwerpen duiken steevast op in de Europese top op vlak van verzadigde autowegen. De Belgische automobilist staat gemiddeld 21 uur per jaar in de file.9 In en rond Brussel gaat het om jaarlijks gemiddeld 41 uur. Dat is een volledige werkweek verspild in het verkeer. Tegelijkertijd wordt er systematisch bespaard op de spoorwegen, nog meer dan twee miljard euro in 2015.10

Wanneer liberalen luidop de vraag stellen of het nog aan de overheid is om openbaar vervoer te organiseren11, dan is het antwoord volmondig ja. Kwalitatief openbaar vervoer, in het bijzonder via het spoor, moet behoren tot de kerntaken van de overheid omdat 'de markt dit nooit tot stand kan brengen, behalve door een vrolijke samenloop van toevallige omstandigheden'.12 Het in publiek bezit brengen of houden van de spoorwegen en de rest van het openbaar vervoer, moet deel uitmaken van een winning strategy voor links. Hieraan is niets extreem. Het is wel een trendbreuk.

2. Investeren in mensen

Mede naar aanleiding van de film I, Daniel Blake (2016) woedt in het Verenigd Koninkrijk het debat over de re-integratieprocedure van zieken op de arbeidsmarkt. In het kader van de Britse broeksriempolitiek, die al sinds 2010 onverminderd doorgaat, worden steeds meer mensen te snel 'fit for work' verklaard. Dit betekent dat zieken, ondanks hun ziek zijn, hun sociale uitkering verliezen en toch terug aan de slag moeten. Tussen 2011 en 2014 zouden 2.380 mensen gestorven zijn kort nadat ze voldoende fit waren verklaard voor de arbeidsmarkt.13

Labour beschrijft de uitbouw van de National Health Service (NHS) als hun 'proudest achievement', quasi-kosteloze gezondheidszorg voor iedereen. Daarom zijn volgens de partij dringend investeringen in gezondheidszorg nodig: bijkomende aandacht voor mentale stoornissen en zwaarlijvigheid bij kinderen, aandacht voor de link tussen kinderarmoede en (on)gezondheid, loonsverhogingen voor verplegend personeel, enzovoort.

Net als gezondheidszorg hoort onderwijs volgens Labour gratis te zijn. 'Niemand zou onderwijs mogen opgeven omwille van gebrek aan middelen of schrik voor een schuldenlast.' Pas afgestudeerde Britten torsen vandaag gemiddeld 50.000 euro schulden mee. 'Verschillende Europese landen hebben gratis hoger onderwijs, onder een Labourregering zal dat hier ook zo zijn', lezen we in het Manifesto.

Investeren in mensen, in mentale en fysieke gezondheid en in onderwijs, behoort tot de winning strategy van Labour.

3. Tax the rich

In de jaren 1940 was er een land waar de progressieve inkomstenbelasting opliep tot 94 procent. Voor elke dollar die iemand verdiende boven een bedrag van indertijd 200.000 dollar (vandaag naar schatting 2,5 miljoen dollar) per jaar, kreeg die persoon slechts 4 dollarcent in zijn portemonnee. Dit was nodig voor publieke investeringen, om mensen aan een baan te helpen, om de oorlog te bekostigen en om uiteindelijk de gevolgen van de Grote Depressie van de jaren 1930 te overwinnen.

Dat land was niet de Sovjet-Unie, noch Oost-Duitsland, maar wel de Verenigde Staten onder president Franklin D. Roosevelt.

'Wie gaat dat allemaal betalen?', is de vraag die op ieders lippen ligt wanneer we ideeën formuleren over wat we allemaal voor de bevolking kunnen doen. Wel, door iedereen zijn eerlijke bijdrage te laten betalen. Labour verbindt zich ertoe de belastingen niet te verhogen voor gezinnen die minder dan 80.000 pond (ongeveer 90.000 euro) verdienen. Enkel van de vijf procent grootste verdieners wordt een extra inspanning gevraagd om publieke diensten, infrastructuur en welzijn te financieren.

De vennootschapsbelasting zou worden opgetrokken naar 26 procent, nadat die door vorige regeringen was verlaagd. Dit is nog steeds een zeer voordelig belastingtarief, zeker in de Europese context, en 2 procent lager dan de 28 procent in 2010. De achterpoortjes in de belastingwetgeving zouden worden gesloten en kleine bedrijven fiscaal ontlast.

Ook in België is het absoluut mogelijk een eerlijke bijdrage te vragen van de meest vermogenden. Miljardairs zoals de familie de Spoelberch (AB Inbev) en multinationals zoals Janssen Pharmaceutica parkeren hun vermogen en activa vlotjes in het buitenland. Dat is door allerlei Swissleaks en Paradise Papers tot vervelens toe naar buiten gebracht. Toch gebeurt op dat vlak in ons land – en bij uitbreiding in heel Europa – bitter weinig tot niets.

De obscene rijkdom van enkelen brengt onze samenleving ernstige economische en sociale schade toe. Een progressieve inkomensbelasting, correcte inning van vennootschapsbelasting en een taks op grote vermogens zijn de drie pijlers van een rechtvaardige, herverdelende fiscaliteit, en moeten deel uitmaken van de winning strategy van modern links.

NIET EXTREEM, WEL RADICAAL

Jeremy Corbyn kreeg in zijn twee jaar als Labourleider de volle laag; hij was 'onverkiesbaar' en de 'doodgraver' van zijn partij. Maar het Labour Manifesto, for the many not the few, bleek een ijzersterk instrument in de aanloop naar de verkiezingen van juni 2017. Hierin vinden we klassiek sociaaldemocratische, en zelfs socialistische, recepten om de samenleving en de economie in het bijzonder vorm te geven. Deze recepten zouden in het naoorlogse Europa als mainstream of gematigd zijn beschouwd. Slechts door de enorme verschuiving van het politieke discours naar de rechterzijde sinds het begin van de jaren 1980 komen commentatoren en politieke tegenstrevers ermee weg om deze standpunten weg te zetten als 'populistisch', 'communistisch' of 'extreem'.

De drie aangehaalde voorbeelden zijn slechts een kleine greep uit het verkiezingsprogramma, maar ze beantwoorden wel aan uiterst belangrijke uitdagingen voor de toekomst. Deze voorstellen zijn geenszins extreem als we ze afzetten tegen de klassieke sociaaldemocratische recepten van na de Tweede Wereldoorlog. We kunnen ze echter misschien wel als 'radicaal' beschouwen als we erkennen dat ze voor een zekere paradigmashift zorgen. Openbare diensten terug in publiek bezit, meer investeringen in mens en welzijn, hogere in plaats van lagere belastingen voor de rijke bevolkingsgroepen en multinationals: dit zijn stuk voor stuk beleidsvoorstellen die een politieke trendbreuk inluiden, zeker in Groot-Brittannië waar het neoliberalisme van Margaret Thatcher en Tony Blair al bijna vier decennia een spoor van vernieling achterlaat.

Verder lezen we over investeringen in veiligheid en infrastructuur zoals huisvesting, eerlijke internationale handel, toegankelijker hoger onderwijs, steun voor coöperatieven, een menselijk migratiebeleid en nog veel meer.

STERKE OPPOSITIE

'Radicaal' is dan geen vies woord meer, maar integendeel een intelligent politiek wapen. In november zei Corbyn dat zakenbank Morgan Stanley 'gelijk heeft Labour als een bedreiging te beschouwen (…) Banken zoals Morgan Stanley mogen ons land niet besturen'.14 'Labour zal de handschoen opnemen tegen de machtigen en tegen corruptie, and we will take the side of the many, not the few'15, zo zei hij in een Facebook-video.

Corbyn en zijn team worden assertiever. Ze stappen af van het steeds maar naar de mond praten van bepaalde economische takken: bankiers, investeerders en industriëlen. Ze willen die ondemocratische machten breken, of in ieder geval sterk beperken. Het sterk oppositiewerk van Labour – en vooral van Corbyn zelf tijdens het wekelijks vragenuurtje met de eerste minister in het parlement – dwong de regering al meermaals in het defensief, zoals op vlak van huisvesting16, de aanhoudende crisis in de gezondheidszorg17 en over de chaos van de Brexit-onderhandelingen.

Sinds de verkiezingen van 8 juni 2017, die Labour nipt verloor, lijken er geen grenzen meer te zijn voor de populariteit van Labour en voorzitter Jeremy Corbyn. De regering-May staat zeer zwak – gezien de kwijtgespeelde meerderheid – en lijdt onder interne geschillen, een schandaal van ongewenst seksueel gedrag bij enkele hooggeplaatste partijfunctionarissen en constante samenzweringen. Verschillende ministers namen al ontslag en onlangs moest ze haar regering nog grondig herschikken. Theresa May staat aan het hoofd van een echte 'coalition of chaos'.18

Britse progressieven hebben begrepen dat een linkse regering onder leiding van Jeremy Corbyn absoluut mogelijk is, tegen de wil van de media en de rest van het establishment in. Met een radicaal verkiezingsprogramma weten Corbyn en zijn team de massa te begeesteren, jongeren weer geïnteresseerd te krijgen in politiek en grote delen van het electoraat – die eerder hadden afgehaakt – toch weer naar het stemhokje te krijgen. De veronderstelde consensus dat enkel een jonge, charismatische, kleurrijke leider à la Tony Blair in 1997 verkiezingen kan winnen, lijkt door de weinig modieuze 68-jarige Corbyn aan diggelen te zijn geslagen. Het ziet er zelfs naar uit dat team-Corbyn inderdaad een government in waiting is, zoals Corbyn dat zelf zegt.19 De houdbaarheid van de regering-May slinkt zienderogen. Nieuwe parlementsverkiezingen worden dan onvermijdelijk. Wanneer die komen, zullen Jeremy Corbyn en Labour die winnen.

Noten
1. http://www.newstatesman.com/politics/uk/2018/01/it-all-over-theresa-may-westminster-sources-say-tory-confidence-vote-nearing.
2. 'Is Jeremy Corbyn de doodgraver van Labour?', Knack, 21 september 2016.
3. 'Jeremy weet dat hij het niet kan', Knack, 31 mei 2017.
4. http://www.demorgen.be/buitenland/westminster-krijgt-eigen-watergate-schandaal-bdddfb03/.
5. http://www.youtube.com/watch?v=UsA_OrCGmoI.
6. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/09/11/jeremy-corbyn-says-having-allotment-makes-better-politician/.
7. http://www.thetimes.co.uk/article/marr-is-snubbed-for-a-day-at-church-9ds5783n35h.
8. http://labour.org.uk/manifesto.
9. http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170220_02740313.
10. http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2388344.
11. http://www.tijd.be/opinie/column/Dat-overheid-niet-focust-op-kerntaken-betalen-we-zeer-duur/9884624.
12. http://www.groene.nl/artikel/het-spoor-moet-terug.
13. http://www.theguardian.com/society/2015/aug/27/thousands-died-after-fit-for-work-assessment-dwp-figures.
14. http://www.theguardian.com/politics/2017/nov/30/jeremy-corbyn-morgan-stanley-labour-brexit.
15. http://www.facebook.com/JeremyCorbynMP/videos/10156211468253872/.
16. http://www.theguardian.com/society/2017/oct/25/theresa-may-performs-major-u-turn-plans-cap-housing-benefit
17. http://www.theguardian.com/politics/2018/jan/10/jeremy-corbyn-theresa-may-pmqs-nhs-winter-crisis.
18. http://www.mirror.co.uk/news/politics/theresa-mays-new-government-coalition-10601394.
19. http://www.newstatesman.com/politics/uk/2017/09/labour-conference-jeremy-corbyn-presented-himself-prime-minister-waiting.

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 3 (maart), pagina 36 tot 41

• Corbyn Jeremy
• Labour
• Verenigd Koninkrijk

LINKS IN EUROPA

Jeremy Corbyn wordt de volgende premier

Geeraard Peeters

Oppositie voeren tegen een ongrijpbare Macron

Frederik Dhondt

SPD en Merkel IV: een oud huwelijk, een nieuwe tijd?

Bjorn Gens