‘Abyssus abyssum invocate.’ Het ene dieptepunt roept een ander dieptepunt op, tot de afgrond wenkt. Dat is zowat het ‘track record’ van de Vivaldi-regering. Joël De Ceulaer (DM, 3/9) somt terecht de grensoverschrijdende voorbeelden op van totale ‘ontmenselijking’, waarna hij Groen oproept de regering te verlaten. Hij doet dat met mildheid me dunkt, want zijn (terechte) focus ligt vooral op de asielopvang, de aanhoudende structurele opvangcrisis en de Tunesiëdeal. Als het gaat over asielopvang vergeet hij nog de periode waarin er bij leeftijdstwijfel van minderjarige asielzoekers gewoon geen leeftijdstests meer waren. Volstrekt onwettig en gelukkig beperkt in de tijd. En de werkende asielzoekers die het moesten ontgelden en gedwongen werden de asielopvang te verlaten ‘omdat’ ze werken. Zonder veel voorbereiding, ondanks de wettelijke regeling die er was, maar nooit werd afgedwongen. Al zullen arbeidsrechtbanken heel wat van dat gedwongen verlaten van de opvang terugdraaien.

Was het regeerakkoord op papier nog een centrumakkoord, althans volgens een analyse die ik eerder schreef in Samenleving & Politiek over asiel en migratie, dan heeft (centrum)rechts de uiterst-rechtse koers hegemonisch gemaakt. Bakens zijn verzet, helaas niet in de richting van meer rechten. ‘Onwettig beleid is de regel geworden’, dixit De Ceulaer. Bij enkele zaken die nog in de pijplijn zitten, zoals het herschrijven van het migratiewetboek, is het maar de vraag of ze ooit de eindmeet zullen halen.

GRENSOVERSCHRIJDEND BELEID IS DE REGEL

Wie vandaag echter over ‘grenzen’ wil praten, moet het over die hele reeks grensoverschrijdende praktijken hebben overheen de héle legislatuur.

Om de opsomming van De Ceulaer aan te vullen, was er in het begin de brief over de gedwongen terugkeer van Afghanen net voor de overname van de Taliban, met het pleidooi voor een Turkijedeal voor Afghanen, getekend door enkele Europese ministers waaronder Sammy Mahdi. Ook de aanpak van mensen zonder wettig verblijf in de bezette Begijnhofkerk, waar de directeur van de Dienst Vreemdelingenzaken en Mahdi (later ook mét het hoofd van het CGVS) halve waarheden verkondigden en valse beloftes deden. De hongerstakende sans-papiers beschuldigden Sammy Mahdi van ‘verraad zonder weerga’. Er is feitelijk een eenzijdige afwenteling op mensen zonder papieren met de retorische slagzin dat ‘zij chanteren’, zonder gedeelde verantwoordelijkheid. Er veranderde echter niets aan het mank draaiende gunstregime van humanitaire regularisatie, zoals de installatie van een commissie van advies. Over de doolhof van het vreemdelingen en-migratierecht, waarin mensen en advocaten verdwalen, zwijgt men zedig.

Vivaldi wordt daarnaast veroordeeld door het Europees Hof van Justitie in het zogenaamde ‘Afrin Arrest’ voor haar aanpak van gezinshereniging. Het Europees Hof van Justitie veroordeelt de verplichte aanvraag door gezinsleden in het buitenland door fysiek te verschijnen op een diplomatieke post. De regering moet wel aanpassingen doorvoeren. Maar politiek zijn er geen stappen gezet inzake gezinshereniging zoals het recht om de aanvraag hier te doen, de kosten te drukken en meer sociaaljuridische bescherming te voorzien. Zo zou het recht op papier ook een recht in de praktijk worden.

VLUCHTELINGEN BUITEN DE GRENZEN HOUDEN

De Ceulaer verwijst terecht naar de Tunesiëdeal waar deze regering, bij monde van de staatssecretaris, mee instemt. Maar Vivaldi stemt evengoed in met het Europees migratiepact gebaseerd op detentie en de facto afbouw van het beschermingsniveau.

Jarenlang hadden progressieven de kans strijd te voeren rond de problematische uitgangspunten van het EU-migratiepact.

Progressieven lopen gewoon achter de feiten aan. Groen reageert sterk dat het akkoord geïnspireerd is door extreemrechtse ideeën, maar het kernkabinet gaf wel degelijk mandaat aan staatssecretaris De Moor. Jarenlang hadden progressieven de kans strijd te voeren rond de problematische uitgangspunten van het EU-migratiepact, zowel binnen als buiten de regering. Maar zowel Groen/Ecolo, Vooruit, PS en PVDA/PTB bleven afwezig. Postfactum verontwaardiging en papieren analyses tonen het probleem van die linkse partijen aan.

Kortom, de ‘tijdelijke’ weigering van asielopvang voor alleenstaande mannen is niet eens het sluitstuk. Dirk Verhofstadt en Celia Ledoux (DM,4/9) geven terecht aan dat asielopvang een wettelijke en morele plicht is. De regering kan bij monde van de staatssecretaris en premier geen bewust onwettig beleid opzetten, ook niet tijdelijk. Al zijn de rode lijnen al veel eerder overschreden, toch is deze laatste stap fundamenteel. Er zijn namelijk wetsovertredingen, onwettige interventies, ethische corrumpering door vluchtelingen te weren, en er is de formalisering van de schending van de rechtsstaat.

Natuurlijk zijn er ook goede zaken onder Vivaldi gebeurd. Bijvoorbeeld de opvang van Oekraïners die, ondanks moeilijkheden wat opvang en doorstroom betreft, goed is aangepakt. Al maakt dat het contrast met andere ‘vluchtelingen die het niet verdienen‘, zoals ik met Sara Cosemans al eerder schreef in Samenleving & Politiek, nog erger.

ZOU HET ZONDER GROEN ERGER ZIJN?

De Ceulaer kijkt terecht naar de onhoudbare positie Groen. Een groene minister verliet ooit de regering door een beslissing om wapens te leveren aan ‘een prille democratie’. Nu zit Groen in ‘een gewapend bestuur’ naar asielzoekers toe, dat de rechtsstaat herleidt tot een prille democratie. Bij elk gevecht binnen Vivaldi sturen Groen en Ecolo, en soms de PS, de regering een beetje bij.

Groen zit in ‘een gewapend bestuur’ naar asielzoekers toe, dat de rechtsstaat herleidt tot een prille democratie.

‘Zou het zonder Groen erger zijn?’, vragen sommigen zich af. Het antwoord ligt in de praktijk. Het circulerend wetsvoorstel over gezinshereniging met een verdere verstrenging en de woonstbetredingen werden tegengehouden. Net als het statuut voor staatslozen en erkenning van ouderschap in de uitzonderlijke procedure ‘gezinshereniging’.

Toch blijft de koers op asiel en migratie een ramkoers, met structureel maar ook symbolisch geweld naar asielzoekers en andere kwetsbare groepen nieuwkomers toe. Het asiel en-migratiebeleid van Vivaldi is een soort van permanente noodtoestand waar rechteloosheid heerst, ondanks de duizenden veroordelingen en dwangsommen die men gewoon naast zich neerlegt.

HOOP AAN DE HORIZON?

De kernvraag is evengoed ‘Hoe komt het dat Groen/Ecolo zo alleen staan, behoudens de PS soms?’. Want coalities tussen progressieven zouden hoop aan de horizon brengen. Het voorzittersdebat op De zevende dag spreekt boekdelen. Vooruit is afwezig (net als N-VA als oppositiepartij), wat je moeilijk kunt loskoppelen van haar gestage welvaartschauvinistische positionering in concrete dossiers over ‘muren in Europa’ of het verminderen van de studiefinanciering voor Niet Begeleide Minderjarigen vanuit de oppositie in de Vlaamse regering. Het is een koers die ongetwijfeld wringt bij bepaalde mandatarissen van afdelingen als One.brussels-Vooruit die op het voorplan gaan staan voor mensen op de vlucht.

Ook het engagement van de radicaallinkse PVDA voor asiel en migratie is in de feiten eerder mager, ondanks haar gedreven militanten die onder de vlag van ‘Vriendschap zonder Grenzen’ varen. Terwijl ze die rol veel sterker publiek zou kunnen opnemen. De analyse van Raoul Hedebouw in De zevende dag over ‘de oorzaken van migratie’ en welke rol ‘onze regering’ daarin speelt, toont dat aan. Groen vindt binnen en buiten de regering geen coalitie meer om mee te vechten voor de rechten van mensen op de vlucht.

Groen vindt binnen en buiten de regering geen coalitie meer om mee te vechten voor de rechten van mensen op de vlucht.

Minstens de drie laatste decennia is er, vaak tegen de achtergrond van zwarte zondagen en angst voor het Vlaams Belang, hysterie over migratie en ‘integratie’. Een hysterie die echter omgekeerd evenredig is aan drie zaken die met elkaar samenhangen in een ernstige politiek over asiel, migratie en integratie: het opbouwen van gedegen dossierkennis en expertise over asiel en migratie, beleidsopvolging binnen de contouren van het politiek gebeuren, en volgehouden publieke strijd vanuit een sterk verhaal over ‘solidariteit in superdiversiteit’: samen erop vooruit ondanks het verschil dat toeneemt. In plaats van dat strijdbaar verhaal, zijn we aangekomen in ‘de woestijn van de werkelijkheid’ waar oplossingen voor vluchtelingen worden gezocht in het buiten de grenzen houden van die vluchtelingen zelf. Dat ondanks het retorisch gewauwel over mensenrechten.

RODE LIJNEN

De rest van de regeringspartijen laten in woord en daad de uiterstrechtse ‘weg vooruit’ voelen, ondanks lippendienst aan mensenrechten. Waar zijn de solidariteit en het internationalisme van de sociaaldemocratie? Waar is de broederlijkheid en naastenliefde van de christendemocratie? En waar zit het humanistisch liberalisme? Het lijken comateuze principes in een realiteit van strategisch electoralisme, met het oog op het terugwinnen van de witte werkende mens; een politieke constructie in de hoofden van politici zélf in de laatste decennia. Activisten trokken gisterenochtend terecht rode lijnen aan de hoofdkwartieren van alle politieke partijen. De kwestie over mogelijke coalities is veel essentiëler dan enkel naar de (onhoudbare) positie van Groen kijken.

Groen moet de fundamentele vraag stellen of er ‘breekpunten’ komen, zeker na de laatste stap waarin men volwassen mannelijke asielzoekers discrimineert.

Toch moet Groen de fundamentele vraag stellen of er ‘breekpunten’ komen, zeker na de laatste stap waarin men de overtreding van de rechtstaat formaliseert in een discriminatie van volwassen mannelijke asielzoekers; alsof zij niet ‘kwetsbaar’ zijn. Zonder breekpunten bestaat er in de feiten geen ‘rode lijn’ waar Groen meebestuurt, federaal maar ook lokaal. Is er een bodem aan de afgrond voor Groen? Zoals Nietzsche in Jenseits von Gut und Böse al wist: ’Als je te lang in een afgrond kijkt, kijkt de afgrond ook in jou’. In die afgrond verliest men elke legitimiteit om kritiek te geven op extreemrechts. Dan is de regering verlaten om met de achterban de strijd voor mensen op de vlucht te voeren democratisch vruchtbaarder.

• asiel
• groen
• Vivaldi