Is er voor mij nog een betaalbare woning in Vlaanderen? Zal ik nog wel een woning kunnen kopen of zal het toch huren worden? Voor jonge koppels, alleenstaanden en zelfs tweeverdieners is het antwoord steeds vaker onzeker. De woningmarkt in Vlaanderen loopt helemaal vast. En dat is niet spontaan gebeurd. Het was geen natuurramp, maar een beleidsramp. Het bouwen van betaalbare woningen is nooit een prioriteit geweest voor de regering-Jambon. En oplossingen? Die zullen er ook niet spontaan komen én al zeker niet als de huidige Vlaamse regering na 2024 doorgaat. Wat kunnen we leren uit de fouten van deze centrumrechtse ploeg (CD&V, Open VLD en N-VA)? En hoe kan het beter?

LES 1: ALS JE UITSTELT EN VERTRAAGT, ZIJN GEWONE MENSEN HET SLACHTOFFER

Een steeds groter wordende zak geld in de hand is geen garantie. De gevolgen van het huidige Vlaamse stilstandbeleid zijn duidelijk. Jaarlijks meer dan 2 miljard euro ter beschikking om 180.000 gezinnen op de wachtlijst een betaalbare woning te bezorgen. En er zijn er… praktisch geen gebouwd. Ondertussen werd de wachtlijst alleen maar langer en duwden mensen die geen kant op kunnen, de particuliere huurprijzen steeds verder omhoog. Zo zitten mensen die niets meekrijgen van thuis dubbel vast. Ze kunnen niets kopen en met deze huurprijzen kunnen ze nauwelijks sparen. Een woning kopen is een jackpot geworden die wordt bepaald door het vermogen van iemands ouders. Deze Vlaamse regering is er een voor de 'happy few'. Niet voor de 'many'. Wie vooruit wil, kan niet op hen rekenen.

Dat Matthias Diependaele liever kijkt naar het geld dat hij 'bespaart' als minister van Begroting dan naar de huizen die hij bouwt als minister van Wonen, mag niemand verbazen. Maar een telefoontje plegen naar je collega en even verder kijken dan je eigen beleid, zo moeilijk kan het niet zijn? Want op het kabinet aan het einde van de gang buigt minister van Armoedebestrijding, Benjamin Dalle, zich over de 20.000 dak- én thuislozen in Vlaanderen. Toch blijft Matthias Diependaele weigeren om betaalbare woningen te bouwen. En dwingt Benjamin Dalle het niet af van zijn collega. Dit is hoe je falend beleid voert. Bravo, Vlaamse regering.

LES 2: SLECHT ONDERHANDELEN, BETEKENT JAREN STILSTAND

Wie het dus ook ziet? De minister van Armoedebestrijding. Al meerdere keren trekt Benjamin Dalle aan de bel. Logisch, iedereen weet hoe zwaar je woonkosten doorwegen als je maar weinig kan besteden. En legt u nu even als lezer samen met mij de link: armoede en betaalbaar wonen zijn onoverkomelijk met elkaar verbonden. U ziet het. Ik zie het. Is minister Diependaele dan de enige die het niet ziet?

Benjamin Dalle is trouwens niet de eerste CD&V-minister die tegen muren aanloopt als hij of zij nieuw start op zijn eigen departement. We zagen het eerder ook al bij minister Hilde Crevits voor de kinderopvang. CD&V claimt tijdens de onderhandelingen wel de post, maar niet de inhoud. Het maakt dat men nauwelijks kan bijsturen tijdens de rit. En zo krijgt minister Diependaele nauwelijks tegenwicht in zijn coalitie. Sterker nog: de CD&V-fractie stemt tegen voorstellen van de eigen partij, althans als ze door de oppositie worden voorgesteld. Wie krijgt dat nog uitgelegd?

Een slecht onderhandeld regeerakkoord is de diagnose voor een ziekte die al vijf jaar duurt. Men hobbelt van incident naar incident. Deze regering is meer bezig met de eigen profilering van individuele ministers dan echte oplossingen bedenken en uitvoeren.

LES 3: ALS JE NIET WEET WAT BIJ GEWONE MENSEN LEEFT, BLIJF JE HANGEN IN CYNISCHE POLITIEK

Het is triest om te zien over vijf jaar dat patronen zich herhalen. Problemen stapelen zich op totdat ze groot in de krant verschijnen. Dan pas schieten ministers in actie. Niet om het probleem echt op te lossen, maar met afleiding en doorschuiven.

Je zag het bij stikstof, bij PFAS, bij onderwijs, bij kinderopvang en bij woningbouw. Men kijkt weg of voert onderling strijd. Pas als het moeilijk wordt in de haven van Antwerpen, of kinderen het slachtoffer zijn, komt men in beweging. Woningbouw blijft moeilijk te grijpen. Week na week zie ik een minister die kritiek van zich af laat glijden. Die een pauzeknop indrukt om eerst woonmaatschappijen te laten fusioneren voordat er weer serieus gebouwd gaat worden. Een onbegrijpelijke keuze. Het is een stilstand die gewone mensen zich niet kunnen veroorloven. Waarom de politiek wel?

Het antwoord is opnieuw pijnlijk simpel. Als je niet meer met gewone mensen spreekt, hoef je hun leed ook niet onder ogen te zien. Keer op keer blijkt deze regering de verbintenis met het middenveld verloren te zijn. De focus op het eigen gelijk maakt je doof voor de miserie van de ander.

Het leidt tot cynische politiek. Een politiek waarin de minister van Wonen huurders de stuipen op het lijf jaagt door te beweren dat ze mogelijk onterecht een sociale huurwoning hebben. Neem nu de verplichte inschrijvingsplicht bij de VDAB. Een minister die met grote aankondigingen en boetes zwaait, en vervolgens met cijfers komt. Daaruit blijkt vooral één ding: de VDAB is niet klaar om mensen beter te begeleiden. Vervolgens wordt er niet gecoördineerd om dit beleid effectief uit te rollen. Resultaat? Geen betere begeleiding naar werk, wel boetes die niets uithalen.

WAT TE DOEN MET WONEN?

Vanaf de oppositiebanken kritiek leveren, is één ding. Maar er is een grotere uitdaging. Want hoe voorkom je dat een volgende regering dezelfde fouten maakt? Als extreemrechts (en dat is een grote 'als' helaas) niet aan de macht komt, staat de volgende regering een enorme taak te wachten. Welzijn, Onderwijs, Wonen, allemaal vragen ze om enorme investeringen en hervormingen.

Wat te doen met Wonen?

1. Gedaan met hervormingen die alles stilleggen. Als Frank Vandenbroucke op federaal niveau zijn hervormingen had aangepakt zoals Matthias Diependaele op Vlaams niveau, waren de ziekenhuizen al een paar jaar dicht geweest. Het is simpelweg onacceptabel. Het doel moet de komende jaren centraal staan. Dus: duidelijke en realistische bouwdoelstellingen. Die in de toekomst wél afdwingbaar is. Ieder zijn deel is niets te veel. Dat geldt ook voor gemeenten; ook zij moeten hun plicht doen. Dwing betaalbare woningen af en verlicht zo direct de druk op de commerciële huurmarkt.
2. Afspraken leggen we vast, op resultaten rekenen we af. Er is gewoon slecht onderhandeld zonder visie. De regering-Jambon koos voor een perceptiebeleid: het moet goed klinken, effectieve resultaten doen er minder toe. Ook al verdient Vivaldi geen schoonheidsprijs, er is wel een duidelijk verschil. Vooruit heeft zo onderhandeld dat Frank Vandenbroucke zijn ding kan doen, gesteund door een regeerakkoord. Zo maken we de gezondheidszorg betaalbaar voor iedereen. Zelfs met wispelturige partners zoals Georges-Louis Bouchez blijft hij zo hervormen en investeren tot de laatste dag van deze regeerperiode. Die aanpak verdient Wonen ook. Een sterke minister van Wonen op Vlaams niveau heeft duidelijke doelstellingen en een helder mandaat: betaalbaar wonen realiseren.
3. Betrek het middenveld, hou contact met je doelgroep. Iedere tweede week spreek ik mensen in Kortrijk op mijn inloopspreekuur. Je wordt als politicus direct geconfronteerd met de gevolgen van beleid. Als cijfers weer mensen worden, hou je op met versimpelen en wegzetten. Hetzelfde geldt voor het middenveld. Het is duidelijk dat CD&V het contact met het middenveld al een tijdje kwijt is. Of toch zeker doof is geworden voor veel van hun terechte eisen. Alleen door die banden te herstellen, blijf je als politiek midden in de samenleving staan.

Laat het duidelijk zijn. De volgende regering moet, ongeacht de samenstelling, lessen trekken uit het gefaalde woonbeleid. Uiteraard lijst ik met liefde de inhoudelijke oplossingen van Vooruit op. Deze crisis gaat alleen zoveel verder dan een verschil in keuzes en visie. Het is vooral een gebrek aan keuzes, een gebrek aan het herstellen van fouten, een doofheid voor andere geluiden die ons hier hebben gebracht. Het gevolg is stilstand. Niet alleen voor woningbouw, maar ook een stilstand in het leven van mensen. Deze minister van Wonen vraagt hen letterlijk hun leven op pauze te zetten. Die stilstand kunnen we ons niet veroorloven. De regering-Jambon zal haar gedrag niet meer veranderen. Het maakt de opdracht voor de volgende regering des te groter.

• column
• wonen
• N-VA