'Met sociaaldemocraten kan je regeren, zeker in Vlaanderen.' Met één zinnetje voedde Bart De Wever de speculatie over de vorming van een roodgele as op Vlaams niveau. Het is voor N-VA zaak zo snel mogelijk Vlaanderen te consolideren, gezien de mogelijke groenblauwe as of de terugkeer van PS op federaal niveau. John Crombez was er als de kippen bij om zo'n alliantie weg te wuiven. Maar het zou niet de eerste keer zijn dat een goede relatie in Antwerpen helpt om in Vlaanderen een regering te vormen. Dat was met Bourgeois I in 2014 ook zo.

In 2009 vonden sp.a en N-VA elkaar al eens in de Vlaamse regering-Peeters II. 'Kris, het was bijna perfect', zwaaide Caroline Gennez Kris Peeters alle lof toe na het afsluiten van dat regeerakkoord. Hier en daar was er kritiek binnen de partij over zo'n alliantie tussen socialisten en Vlaams-nationalisten, maar de sp.a-top was zeer blij met de sociale stempel die het regeerakkoord droeg. Er zou een huiskorting komen en een selectieve schooltoelage, maar het vlaggenschip was de uitbouw van een Vlaamse Sociale Bescherming met een zorgbudget voor langdurig zorgbehoevenden en een maximumfactuur in de thuiszorg. Het draaide niet zo uit. N-VA vervelde tot een andere partij, weg van het sociaal conservatisme dat haar kenmerkte. Het decreet Sociale Bescherming, dat er uiteindelijk in 2012 kwam, was een flauw afkooksel van de plannen waarmee sp.a regeringsdeelname rechtvaardigde. Er was veel kritiek op Ingrid Lieten als tandeloze minister van Armoedebestrijding, en ook Freya Van den Bossche en Pascal Smet maakten als minister niet echt een onvergetelijke indruk.

De les van 2009 voor sp.a is duidelijk: opletten met N-VA, zelfs al komt ze met een 'mooi aanbod'. In 2009 vonden Bart De Wever en Caroline Gennez elkaar en in 2010 feliciteerde ze 'haar vriend' nog met zijn verkiezingsoverwinning. Maar die liefde bekoelde bij de lange regeringsformatie in 2011 en in 2014 moesten de socialisten er voor N-VA zelfs overal uit. De partij was toen al onbetrouwbaar, en dat is ze vandaag nog steeds. Die les lijkt men alvast in Antwerpen niet te hebben geleerd. Ook Dirk Van der Maelen vreest, in het interview met Samenleving & Politiek, dat 'de Antwerpse sp.a op een bepaald moment zal worden bedrogen door N-VA'.

De gedachtegang van de Antwerpse sp.a om met N-VA in zee te gaan, was ingegeven door het feit dat het de voorbije jaren verpieteren bleek in de oppositie en dat opnieuw groeien beter lukt met zichtbare schepenen. Dat zou ook op Vlaams niveau geopperd kunnen worden: de wederopstanding vanuit de oppositie loopt moeilijk, mede door het gebrek aan politieke kleppers, en een aantal ministerposten zou de lancering van nieuw politiek personeel kunnen faciliteren; op die manier zou sp.a zich als junior partner terug 'in het spel kunnen boksen'. Deze strategische afweging zou echter de foute keuze zijn. De echte vragen zijn namelijk inhoudelijk van aard: kan sp.a met N-VA de broodnodige onderwijshervorming realiseren, wonen weer betaalbaarder maken of een écht armoedebeleid realiseren? Het antwoord daarop is telkens neen. 'Go Left' heet het sp.a-congres van 16 februari; dan kan de partij nadien niet regeren met rechts. Geloofwaardigheid gaat per paard en komt te voet, zegt Dirk Van der Maelen daarover. Ook wat hem betreft 'blijft het bij die ene keer in 2009'.

De laatste tijd lezen we veel over het bestaan van zogenaamde assen: de roodgele, de groenblauwe, de as CD&V-MR,… 'De coalitiemarkt is absoluut open, maar dat assengedoe stelt niets voor," stelt de ervaren journalist Bart Brinckman daarover. Hij heeft wellicht gelijk. Tegelijk valt niet te ontkennen dat dit 'assengedoe' wel degelijk een impact heeft op de positionering van partijen in de campagne. Ook op links. Sp.a richt haar pijlen steeds meer op die groenblauwe as. Jan Cornillie tweette: 'Laat Open VLD doen en de passief wonende, Tesla rijdende, greentech belegger wordt de meest gesubsidieerde medeburger'. John Crombez sneerde op de nieuwjaarsspeech naar Groen: 'Wij nemen altijd onze verantwoordelijkheid. Dan zeggen we, hoe moeilijk dat ook is: fuck de zijlijn. Het klimaat redden zal niet lukken met een groenblauwe as, omdat wij weten dat elke factuur telt.' Sp.a positioneert zich als de sociale garantie voor de klimaattransitie. Groen, van haar kant, plaatst sp.a in het 'gesloten' N-VA-kamp inzake asiel en migratie, en laakt het verraad in Antwerpen. De verwijten over en weer zijn jammer. Want de grote Verbinding tussen socialisten en Vlaams-nationalisten is een heilloos pad, net zo min een alliantie tussen Groen met Open VLD zal zorgen voor een sociale klimaattransitie.

Mocht er na 26 mei op Vlaams niveau een roodgele as komen en op federaal niveau een groenblauwe, kunnen we niet anders dan deze periode van vijf jaar zonder verkiezingen, met zowel Groen als sp.a in de oppositie, boekstaven als dé gemiste kans voor progressieven om de krachten te bundelen. Het fiasco van 'Samen' in Antwerpen heeft progressieve frontvorming voor de volgende jaren weer in de diepvries gestoken. Overal in de samenleving slaan progressieven over de partijgrenzen de handen in elkaar. Maar de verbindingen die in de Dorpsstraat zijn ontstaan, werden in de Wetstraat doorgeknipt. Daar zijn rood en groen vergeten dat ze wel degelijk nog steeds bondgenoten zijn.

Samenleving & Politiek, Jaargang 26, 2019, nr. 2 (februari), pagina 2 tot 3

• sp.a
• N-VA
• Vlaamse regering