Inzake antisemitisme heeft Vlaams Belang een januskop. Die dubbelzinnige stellingname is niet toevallig, maar wortelt in het politieke opportunisme van extreemrechts.
Nu de situatie in Israël al maandenlang van kwaad naar erger evolueert, is de kans groot dat de klassieke tweespalt tussen progressieve en conservatieve partijen zich ook deze keer zal aftekenen. Traditiegetrouw vinden we de grootste pleitbezorgers voor de Palestijnse zaak aan de linkerzijde van het politieke spectrum, terwijl rechtse partijen als N-VA en Vlaams Belang zich in het verleden steeds welwillender over het Israëlische beleid uitlieten.
Bij Vlaams Belang doen hun pro-Israëlische stellingnames vragen rijzen. Want langs de ene kant schaart de partij zich openlijk achter het nederzettingenbeleid van Israël. Terwijl hun politici wel steevast weigeren om hun banden met antisemitische groeperingen als Schild & Vrienden te verbreken.
MAGISCH DENKEN
'Hun opvattingen zijn inderdaad inconsistent en eerder gebaseerd op persoonlijke netwerken en gevoelsdynamieken,' zo bevestigt Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut. Busch ziet de tweespalt van Vlaams Belang inzake antisemitisme als een vorm van 'magisch denken'. 'De feitelijkheid wordt losgelaten. Je merkt dat zij niet zo zeer bezig zijn met de feiten, maar wel met de impact en de dynamiek die het losweekt bij hun achterban.'
Historicus Vincent Scheltiens deelt Buschs visie. Hij benadrukt dat vanuit opportunisme Van Grieken er geen baat bij heeft om het antisemitisme in de verf te zetten. 'Van Grieken zal die pijl in zijn pijlenkoker houden,' aldus de auteur van Extreemrechts de geschiedenis herhaalt zich niet (op dezelfde manier) (2021).
Al leeft er volgens Scheltiens nog steeds hevige Jodenhaat in de onderbuik van Vlaams Belang. In zijn boek Dagboek 1933 heeft politiek filosoof Dirk Verhofstadt het over 'de januskop van het Vlaams Belang.' Ook Scheltiens bespeurt geen enkel inhoudelijk verschil tussen Van Grieken en Dries Van Langenhove, de leider van Schild & Vrienden.
'Ze opereren gewoonweg op een ander werkterrein. De 'deftige' Van Grieken bespeelt de fracties en de media, terwijl Van Langenhove zich richt op de jeugd, de militanten en het veroveren van de geesten.'
VLAAMS ZIONISME
Op het publieke terrein hebben Vlaams Belangers zich in het verleden immers regelmatig uitgesproken ten voordele van het Israëlische nederzettingenbeleid. De laatste jaren is de partij blijven benadrukken dat Israël zichzelf verdedigt. In een zitting van de Antwerpse gemeenteraad in mei vorig jaar verweet Vlaams Belang-fractieleider Sam Van Rooy de fractieleider van PVDA, Peter Mertens, in deze kwestie hypocriet op te treden.
'Als er geen Joden bij betrokken zijn dan is het voor u geen nieuws,' sneerde Van Rooy naar Mertens. En vervolgens provoceerde hij verder door te stellen dat 'Palestina een kunstmatig gecreëerd volk is om de Joden in de Middellandse Zee te duwen en dat het Israëlische leger een nieuwe holocaust voorkomt'.
Verhelderend voor de publieke positie van Van Rooy omtrent antisemitisme is een speech die hij in 2011 gaf tijdens de herdenking van de Joodse verzetstrijdster Mala Zimetbaum. In deze toespraak, die integraal valt te lezen op Joods Actueel, heeft Van Rooy het vooral over wat hij benoemt als 'antisemitisme 2.0'.
Die hedendaagse vorm van Jodenhaat vindt, volgens hem, haar oorsprong in een verbond tussen linkse partijen en de islam. Volgens het Kamerlid van Vlaams Belang is die laatste inherent antisemitisch en bevat de Koran meer Jodenhaat dan Mein Kampf.
Volgens Sam Van Rooy bevat de Koran meer Jodenhaat dan Mein Kampf.
Op die manier ent Van Rooy zijn pleidooi over antisemitisme op zijn radicale afwijzing van de islam. Uit Van Rooys tussenkomst tijdens de Antwerpse gemeenteraad in mei 2022 blijkt dat zijn standpunten twaalf jaar later geenszins zijn gemilderd.
NEGATIONISME EN HET VLAAMS BELANG
Nochtans is er de afgelopen jaren veel info aan het licht gekomen, die de harde lijn van de Vlaams Belanger Van Rooy wat betreft Jodenhaat problematiseren. Zo verwees de kamer van inbeschuldigingstelling Dries Van Langenhove eind februari door naar de correctionele rechtbank wegens negationisme. Het proces zelf zou eerst van start gaan op 12 september, maar dreigt nu te worden uitgesteld. Tot voor kort zetelde Van Langenhove nog als 'partij-onafhankelijk activist' in de Kamer voor Vlaams Belang.
Tijdens dat proces zal de voorzitter van de extreemrechtse studentengroep Schild & Vrienden zich moeten verantwoorden voor antisemitische berichten in een groepschat op Discord en Facebook. Volgens Van Langenhove zelf betroffen de berichten 'grapjes' en willen ze hem, naar eigen zeggen, vervolgen voor een grap die hij niet eens zelf heeft gemaakt.
De banden tussen het antisemitische discours van Schild & Vrienden-leden en hun verwantschap bij Vlaams Belang is echter veel ruimer dan alleen de figuur van Van Langenhove. Vorige zomer toonde de onderzoekswebsite Kif Kif dat van de zeven leden van Schild & Vrienden, die door de rechtbank werden doorverwezen, liefst drie een prominente positie bij Vlaams Belang bezitten.
De resterende vier hebben op sociale media hun sympathie voor de partij meermaals geuit. Eén van die vier, A.D. uit Evergem, moet zich verantwoorden voor vermeend negationisme. In januari volgden de journalisten van De Standaard zelfs een maandlang de berichten van Schild & Vrienden leden op de berichtendienst Telegram.
Op Telegram, die de Engelse organisatie 'Hope Not Hate' in een rapport nog omschreef als 'een veilige haven voor Jodenhaters', combineren Schild & Vrienden-leden complottheorieën en antisemitisch taalgebruik. In de groepschat van Schild & Vrienden stond te lezen dat 'die partijen [namelijk N-VA, Open Vld en CD&V] hun ziel verkocht hebben aan het grote geld van de globalistische jodenmatrix.'
Naast Schild & Vrienden bestaan er nog andere antisemitische groeperingen waarmee Vlaams Belang nauwe contacten onderhoudt. Voor haar boek Achter het schild van extreemrechts (2021) infiltreerde journalist Hind Fraihi twee jaar lang in extremistische groeperingen. Ze kwam onder andere in contact met de besloten groep Het Nieuw Breydelcomité (NBC), die online gretig antisemitische berichten verspreidt.
In haar boek beschrijft Fraihi dat er vaak sprake is van een verstrengeling tussen leden van het NBC en Vlaams Belang. De organisatie van het NBC frequenteert vaak evenementen van Vlaams Belang en een prominent lid van Vlaams Belang in Vlaams-Brabant is moderator van de Facebookgroep van het NBC. Het is echter immers niet alleen via deze splintergroepen dat antisemitisme de partij van Van Grieken binnensluipt.
ANTISEMITISCHE ACHTERBAN
Die antisemitische overtuigingen zijn ook terug te vinden bij de bredere achterban van Vlaams Belang. Dat blijkt uit de enquête die het bureau IPSOS uitvoerde in opdracht van de ngo 'Action and Protection League', een partnerorganisatie van de 'European Jewish Association.' Aan de hand van een vragenlijst peilt dit bureau om de tien jaar naar de staat van het antisemitisme in verschillende Europese landen.
62% van de Vlaams Belang-kiezers heeft in meer of mindere mate antisemitische overtuigingen.
De resultaten van het meest recente rapport uit 2020 geven aan dat 62% van de Vlaams Belang-kiezers in meer of mindere mate antisemitische overtuigingen heeft. Bij N-VA betreft dit slechts 35%. Ondanks de aanzienlijke foutenmarge van het rapport blijft het verschil tussen beide partijen betekenisvol. En ook ten opzichte van de andere partijen is de kloof met Vlaams Belang groot.
Gevraagd naar zijn reactie op dit rapport omschreef Van Rooy het onderzoek als 'intellectueel armoedig. Iedereen die enigszins rechts is, wordt als antisemiet bestempeld.' De statistische kloof met N-VA ontkracht echter die uitspraak.
Op de vraag naar het antisemitisme bij Schild & Vrienden en de banden met zijn partij gaf Van Rooy geen antwoord. Van Rooy schonk dus geen verklaring voor de paradox, die er bestaat tussen zijn zionistische steunbetuigingen en de Jodenhaat van leden en sympathisanten uit zijn eigen partij. Scheltiens heeft weinig vertrouwen dat de partijleiding van Vlaams Belang snel een eenduidigere positie zal innemen: 'Je ziet geen enkele intentie om schoon schip te maken. Van Langenhove appelleert aan de extremistische en antisemitische denkbeelden van veel jonge kiezers. Zonder die strijdgroepen zou Vlaams Belang zichzelf electoraal mutileren.'
BLIJVENDE TEGENSTRIJDIGHEID
Zowel Busch, Scheltiens als Verhofstadt lijken te concluderen dat extreemrechtse politici niets te winnen hebben bij het opgeven van hun dubbelzinnige houding omtrent Jodenhaat. Voor Sam Van Rooy, die opkomt in de kieskring Antwerpen, is het van belang om volop Israël te steunen om het zionistisch electoraat in de Scheldestad aan boord te houden. Tegelijkertijd weigert hij afstand te nemen van lieden als Dries Van Langenhove.
Onder de extreemrechtse Israëlische regering blijft de situatie op de Westelijke Jordaanoever verder escaleren. De dodelijke raids volgen elkaar in ijltempo op. Er gaat ook geen week voorbij zonder dat de extreemrechtse minister van Nationale Veiligheid, Itamar Ben-Gvir, een nieuwe provocatiestunt op touwen zet. Volgens The Guardian vond eind februari de dodelijkste raid sinds jaren plaats. In het bezette Palestijnse stadje Nebus schoten Israëlische troepen elf Palestijnen dood.
Hoe sterker Vlaams Belang in de peilingen staat, hoe meer het latente antisemitisme naar buiten zal treden.
Afgaande op Van Rooys tweets en toespraken zal Vlaams Belang de zionistische agenda van de Israëlische regering desondanks die escalaties blijven steunen, zonder daarbij zijn januskop te verliezen. Scheltiens waarschuwt wel dat hoe sterker Vlaams Belang in de peilingen staat, hoe meer het latente antisemitisme naar buiten zal treden.
Volgens de IPSOS-poll zit het antisemitisme in heel Europa in de lift. De publieke opinie schuift steeds meer die richting uit. Momenteel lijkt de kans klein dat flagrante Jodenhaat electorale winst zal opleveren. Mocht dit ooit het geval zijn, dan zal extreemrechts vanuit hun opportunisme zeker op die kar springen. Tot dan blijft het tegenstrijdige standpunten vertolken en dubbele gelaten vertonen. Steeds vanuit één ondeelbare onderbuik.
Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 6 (juni), pagina 18 tot 21
VLAAMS BELANG DOORGELICHT
Abonneer je op Samenleving & Politiek
Het magazine verschijnt 10 keer per jaar; niet in juli en augustus.
Proefnummer? Factuur? Contacteer ons via
info@sampol.be
of op 09 267 35 31.
Het abonnementsgeld gaat jaarlijks automatisch van je rekening. Het abonnement kan je op elk moment opzeggen. Lees de
Algemene voorwaarden.
Je betaalt liever via overschrijving?
Abonneren kan ook uit het buitenland.
*Ontdek onze SamPol draagtas.