Dat het regeerakkoord van De Wever I niet veel empathie kent voor mensen die niet gezegend zijn met de kunst om mee te draaien in ons systeem, is ondertussen geweten. De nieuwe federale regering wil zoveel mogelijk mensen aan het werk en ziet dat ook als de oplossing tegen armoede. Wie niet werkt, zal daar voortaan toch wel een heel goede reden voor moeten hebben. Dat is de teneur van het akkoord. En daar moeten zoveel mogelijk diensten en instanties in mee, zo blijkt.

Als gewezen maatschappelijk werker van een OCMW ben ik natuurlijk erg benieuwd hoe die nieuwe regering dat dan precies ziet. Dus ik ging eens door het regeerakkoord om te kijken welke impact het heeft op de maatschappelijk werker. En ik moet zeggen dat ik er niet al te vrolijk van word.

Als gewezen maatschappelijk werker van een OCMW word ik niet al te vrolijk van het regeerakkoord.

Eerst het goede nieuws. De nieuwe regering erkent namelijk dat de administratieve druk op OCMW’s erg groot is en belooft administratieve vereenvoudigingen die helpen om mensen makkelijker hun sociale rechten uit te laten putten. Als mensen hun rechten makkelijker uit kunnen putten, blijft er meer tijd over om aan hulpverlening te doen. Een administratieve vereenvoudiging is dus meer dan welgekomen.

HET OCMW ALS EEN ONDERNEMING MET KOSTEN EN BATEN

Maar de inkt waarmee de beloftes om maatschappelijk werkers te ontlasten, was nog niet goed en wel opgedroogd of ik las al een aantal zaken in het akkoord die er net niet toe zullen leiden dat de maatschappelijk werker zich eindelijk eens op de kerntaak zal kunnen toespitsen: namelijk cliënten helpen om stappen vooruit te zetten. Ik lees namelijk net iets te veel over straffen en belonen. OCMW’s die erin slagen zoveel mogelijk leefloongerechtigden aan het werk te krijgen, worden beloond met extra middelen. Wie er niet in slagen, krijgen niks. Het leest voor mij alsof de regering veronderstelt dat maatschappelijk werkers niet genoeg hun best doen om mensen aan het werk te helpen en dat zwaaien met geld dat wel zal veranderen. Terwijl mensen die in het leefloon belanden vaak zoveel problemen hebben dat ze er nooit of toch niet recent in sloegen voldoende dagen gewerkt te hebben om recht te hebben op een uitkering. Dat lijkt iedereen wel eens te vergeten: een uitspraak als “het laatste vangnet” wil echt wel betekenen dat leefloon dient om mensen te helpen die overal anders uit te boot vielen.

Wil dat zeggen dat die mensen hun leven niet meer op de rails krijgen? Neen, zeker niet. Het wil voornamelijk zeggen dat het vaak mensen zijn die niet zomaar passen in ons systeem. Mensen die er niet in slagen “gewoon” te gaan werken want anders zouden ze dat wel doen. Mensen die heel veel steun en op maat gemaakte trajecten nodig hebben om binnen hun grenzen van het mogelijke stappen vooruit te zetten. Dat in een regeerakkoord vertaald zien staan als: “OCMW’s die mensen snel aan het werk krijgen, krijgen extra middelen” is dan toch een heel bijzondere invulling?

Er bestaat een kans dat OCMW’s zich net zullen richten op leefloongerechtigden die makkelijk begeleidbaar zijn.

Er bestaat trouwens een kans dat OCMW’s zich daarom net zullen richten op leefloongerechtigden die makkelijk begeleidbaar zijn en de steuntrekkers die net die extra zorg en omkadering nodig hebben, eerder links zullen laten liggen. Terwijl, en ik herhaal het nog eens voor de mensen achteraan, OCMW’s net dienen om mensen in zeer kwetsbare situaties te begeleiden en ondersteunen.

AFKICKEN OF GEEN LEEFLOON

Het is niet dat de regering geen weet heeft van deze mensen in zeer kwetsbare situaties. Het regeerakkoord stelt dat mensen met een zware verslavingsproblematiek heel moeilijk werk zullen vinden. Daarom zouden maatschappelijk werkers in de toekomst de verplichting om af te kicken kunnen koppelen aan het verkrijgen van leefloon. Wie dus niet wil afkicken of niet genoeg zijn best doet, kan het leefloon verliezen. Nog los van wat ik daar in feite allemaal van vind … vraag ik me af of de ministers zicht hebben op hoelang de wachttijden zijn om in de psychiatrie terecht te kunnen. En die zijn toch belangrijk in de meeste succesverhalen rond ontwenning. In welke positie breng je een maatschappelijk werker die moet beslissen of iemand wel genoeg zijn best doet om te ontwennen?

In welke positie breng je een maatschappelijk werker die moet beslissen of iemand wel genoeg zijn best doet om te ontwennen?

Nog wat verder in het regeerakkoord lees ik dat de regering wil dat verplicht budgetbeheer (het inkomen wordt gestort op een rekening beheerd door de maatschappelijk werker) ook onderdeel moet kunnen uitmaken van het al dan niet verkrijgen van leefloon. Wie niet toekomt met een inkomen onder de armoedegrens, doet blijkbaar iets verkeerd? Ik vraag me ook luidop af wie die budgetten allemaal gaat beheren? Budgetbeheer vraagt heel veel tijd omdat het dient om mensen weer zelf over hun budget te leren beschikken en het werkt enkel als de cliënt er zelf 100% achter staat. Het verplicht opleggen schiet het doel volledig voorbij. Het zorgt voor wederzijdse frustraties en een slechte band tussen de maatschappelijk werker en de cliënt. Een band die nochtans nodig is om mensen voldoende zelfvertrouwen te geven stappen vooruit te zetten en, wie weet op termijn, weer een plek te veroveren op de arbeidsmarkt.

WAAROM ZOU DE VDAB MENSEN PLOTS WEL AAN HET WERK KRIJGEN?

En dan ten slotte de werkloosheidsuitkering die men in tijd wil beperken. Die beperking zou volgens het regeerakkoord wel gepaard gaan met extra middelen voor lokale OCMW’s om de uitstroom naar leefloon te baas te kunnen. Middelen voor extra personeel en extra leefloongerechtigden dus. Maar gaat het resulteren in meer mensen aan het werk? In grote OCMW’s neemt men vaak zelf de regierol in handen om mensen aan het werk te helpen. Maar in kleinere OCMW’s rekent men daar vooral op de hulp en know-how van de VDAB. De VDAB die de afgelopen jaren de langdurig werkzoekende niet aan het werk kreeg waardoor die nu aangewezen is op het leefloon, komt als leefloongerechtigde opnieuw terecht bij diezelfde VDAB.

Mensen aan het werk krijgen vraagt geduld, trajecten, maar vooral ook jobs op maat.

Ik ben op zich geen koele minnaar van allerhande initiatieven om mensen aan het werk te helpen. Werken zorgt niet enkel voor een inkomen, het geeft mensen ook een gevoel van eigenwaarde, het zorgt voor een netwerk en het biedt (mits op de juiste manier ingevuld) mensen kansen. Maar mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties aan de slag krijgen, is helaas niet gelijk aan het indrukken of omdraaien van een startknop. Het vraagt geduld, trajecten, maar vooral ook jobs op maat. Het vraagt maatschappelijk werkers die tijd en ruimte krijgen om met mensen op pad te gaan en stapjes vooruit te zetten, hoe klein ze ook zijn. En dat zie ik in het huidig regeerakkoord niet terug. Het OCMW wordt eerder herleid tot een mensenfabriek. En of dat effectief gaat leiden tot meer mensen aan het werk en minder armoede, dat is nog maar de hamvraag.

• column
• OCMW
• leefloon
• Arizona