Of de ambitie hoog genoeg is om de precaire situatie op vlak van armoede, de activiteitsgraad en de ongekwalificeerde uitstroom te keren, zal moeten blijken in 2024.
Een tussentijdse evaluatie maken van een stad die, net als alle andere steden en gemeenten, in 2020 geteisterd werd door corona is niet evident. Navraag bij de voorzitter van de VVSG én burgemeester van stad Genk leert ons dat corona gemiddeld een vertraging van 6 maanden tot 1 jaar van de uitrol van beleid als gevolg had. We namen het meerjarenplan erbij en legden die voor aan de burgemeester om de dadendrang te meten en vooral een zicht te krijgen op de stand van zaken. Hij legde er meteen een waslijst van realisaties en werken in uitvoering langs. Het meerjarenplan definieert 3 transversale strategische doelstellingen, met name armoede, diversiteit en stadsontwikkeling, die in elk beleidsdomein meespelen en die richting geven aan de te nemen beslissingen. Daarnaast focust het plan op 13 thematische doelstellingen die van Genk een warmere stad moeten maken waar armoede maximaal wordt teruggedrongen en waar diversiteit geen motor is van etnische of ideologische polarisering. Het is onmogelijk om alle beleidsthema's te overlopen. Daarom geven we hieronder een stand zaken van de, voor ons, meest relevante beleidsthema's.
Het eerste wat opvalt in het meerjarenplan is de duidelijke focus op continuïteit. Dit team werkt verder op beleidslijnen uit het verleden maar durft soms ook kiezen voor onbewandelde paden. Of de ambitie hoog genoeg is om de precaire situatie op vlak van armoede, de activiteitsgraad en de ongekwalificeerde uitstroom te keren zal moeten blijken in 2024.
Genk kent het laagst netto belastbaar inkomen per inwoner van alle centrumsteden. Het zit in de top 3 op gebied van geboortes in kansarme gezinnen in centrumsteden en kent op één na de hoogste ongekwalificeerde uitstroom in Vlaanderen. Veel van die problemen vergen vooral bovenlokale maatregelen gelet op de bescheiden actieradius en het al bij al beperkt budget van de lokale politiek. De stad hoopt met dit meerjarenplan de sociale cohesie te kunnen versterken en de uitdagingen die uitgaan van de toenemende, zichtbare diversiteit aan te kunnen. Vooral in samenlevingen waar diverse groepen met verschillende normen, waarden en gebruiken naast elkaar leven is een minimale consensus over de meest essentiële zaken een belangrijke voorwaarde voor stabiliteit. John Rawls noemde dit de 'overlappende consensus' zonder dewelke er spanningen in de samenleving ontstaan die de wij-zij verhouding versterken en de stabiliteit van de samenleving in het gedrang brengen.
ARMOEDEBESTRIJDING
Meer dan 1 kind op 4 (27,32%) dat in een Genks gezin wordt geboren, komt terecht in een situatie van kansarmoede. 1 kind op 5 groeit op in een gezin met een lage werkintensiteit (20,8%). De stad focust daarom zeer terecht op de bestrijding van kinderarmoede. Via het brede aanbod en netwerk van Campus O3 worden de armoederisicofactoren voor kinderen vanaf conceptie in kaart gebracht en wordt een begeleiding aangeboden op maat van het individu. Het gaat hier vooral om voortgezet beleid.
Met een gemiddeld inkomen van 16.414 euro (per inwoner) situeert Genk zich 3,2% onder het Limburgs en 16,4% onder het Vlaams gemiddelde. Zonder inkomensbescherming kan er niet aan armoedebestrijding worden gedaan. Daarom zet Genk verder op de ingeslagen weg van de steunbudgetten waarmee de stad aanvullend op het leefloon budgetten voorziet om het risico op armoede te verkleinen. Daarnaast werft de stad 2 extra toeleiders aan die inactieven begeleiden naar een stabiele en duurzame tewerkstelling. In het kader van de besprekingen rond de federale doelstelling om naar 80% activiteitsgraad te evolueren op de arbeidsmarkt bleek nogmaals dat Maasmechelen en Genk de laagste activiteitsgraad hadden in de provincie die het slechtste scoort vergeleken met andere Vlaamse provincies. De werkzaamheidsgraad stemt overeen met het gedeelte van de bevolking dat werkt binnen de bevolkingsgroep op beroepsactieve leeftijd. De totale werkzaamheidsgraad is het aandeel van werkende mensen, voltijds of deeltijds, binnen het totaal van de bevolking tussen 15 tot 64 jaar. Er is dus een verschil met de activiteitsgraad waarmee de verhouding wordt weergegeven tussen de beroepsbevolking (het totaal aantal werkenden en de werklozen) en de totale bevolking. De stad koos ervoor om 2 extra toeleiders aan te werven om die activiteitsgraad op te krikken. De hoop om 600 extra mensen, vooral inactieve niet-Europese vrouwen, naar een werk toe te kunnen leiden, lijkt me zeer bescheiden. De inflatie aan coaches allerhande in diverse steden en gemeenten sterkt trouwens de vraag naar een kerntakendebat enerzijds en het belang van efficiënt én effectief beleid op lokaal niveau anderzijds.
De stad zet verder in op een woongarantie om uithuiszettingen maximaal te voorkomen. De samenwerking met diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen en het Centrum Algemeen Welzijnswerk laten toe om vroegtijdig in te grijpen. Het Housing First project is in 2018 gestart maar wordt nu concreet uitgerold.
TALENTONTWIKKELING
Het aandeel kinderen in Genk dat in de thuisomgeving geen Nederlands spreekt, stijgt. Bij kleuters gaat het volgens de meest recente cijfers over 32,4%, in de lagere school over 28,4%. Dit bemoeilijkt de instap in een schoolloopbaan en zadelt leerkrachten op met een extra taak om een alsmaar groter wordende groep bij te sturen. Het aandeel vroegtijdige schoolverlaters (21,2%) in het schooljaar 2016-2017 is hoger dan in Limburg en Vlaanderen (respectievelijk 11,2% en 11%). De kans op een job en een regelmatig inkomen daalt hiermee al aanzienlijk: meer dan de helft van de werkzoekenden in Genk op dit moment is laaggeschoold.
Bij de kleuters spreekt 32,4% in de thuisomgeving geen Nederlands.
Omdat taalachterstand een essentieel onderdeel is van het probleem kiest de stad ervoor om zeer vroeg, vanaf 0 jaar, te starten met werken rond taalvaardigheden (praktisch en abstract). Hier worden helaas geen specifieke resultaatverbintenissen of KPI's gedefinieerd. Dat maakt een beoordeling van het gevoerd beleid door de kiezer in 2024 zeer moeilijk.
De stedelijke bibliotheek wordt verder ingezet als trekker om een leescultuur aan te kweken vooral bij kinderen waar men niet vertrouwd is met lezen en leesplezier. Via de Campus O3 worden ouders op een educatieve wijze begeleid in de persoonsontwikkeling van jongeren. Ook hier gaat het om voortgezet beleid.
Corona heeft ook in stad Genk gezorgd voor de oprichting van zomerscholen om de voorspelde toegenomen schoolachterstand omwille van het afstandsleren in te perken. Een prima initiatief dat, wat mij betreft, ook na corona mag worden voorgezet gelet op de alarmerende schoolachterstand die pre-corona er sowieso al was. Een ander heikel punt dat door corona extra aandacht kreeg is het gebrek aan IT-materiaal in heel wat kansarme gezinnen.
Aangezien er geen gemeentelijk onderwijs wordt georganiseerd in Genk focust de stad vooral op flankerend onderwijsbeleid en dat van 0 tot 18 jaar. Ook dit is louter voorgezet beleid. In het basisonderwijs ligt de focus op het versterken van het beleidsvoerend vermogen van scholen op vlak van taalbeleid.
In 2020 is de stad gestart met het project 'Iedereen slaagt'. Een project dat kadert in talentontwikkeling en dat focust op jongeren die dreigen af te haken op school. Van 1 september 2020 tot en met 30 juni 2022 biedt het Departement Onderwijs en Vorming samen met het Europees Sociaal Fonds transitietrajecten aan. De trajecten zijn bedoeld voor jongeren die schoolmoe zijn en die het mogelijk moeilijk zullen hebben om een duurzame loopbaan aan te vatten. Hij of zij doet dit samen met de levensloopbaancoach. De trajecten zijn er voor leerlingen in de tweede en derde graad BSO, waarbij de school de leerling identificeert als potentieel vroegtijdig schoolverlater. Een belangrijk punt uit hun plan focust op leerkrachten. Het stadbestuur wil hen opleiden zodat ze de jongeren beter begrijpen. Daar wordt ondersteuning gezocht bij hogescholen die een lerarenopleiding aanbieden.
Om kinderen te helpen met hun huiswerk en om hen te motiveren brengt de stad verenigingen in de wijken samen. Een bijzonder lovenswaardig initiatief gelet op de immense vraag naar hulp op vlak van huiswerkbegeleiding, vooral in kansarme gezinnen. Er zijn al heel wat vzw's voor huiswerkbegeleiding, maar alles samen hebben ze maar ruimte voor 300 kinderen. Dat gaat de stad drastisch uitbreiden. De 'Klas van Socrates' waarbij gepensioneerde leerkrachten jongeren leren studeren, zal ook extra ondersteuning krijgen om de positieve impact te maximaliseren. Door maximaal in te zetten op een breed scala aan burgerinitiatieven, ondersteund door het stadsbestuur, hoopt de stad de ongekwalificeerde uitstroom binnen dit legislatuur terug te dringen tot het Vlaamse gemiddelde.
Ten slotte blijft de stad het vernieuwend project 'De Begenkers' ondersteunen waarmee ze de zin voor ondernemen bij jongeren van 16 tot 25 jaar te prikkelen. Het project is een samenwerking van de Stad Genk, de hogeschool UCLL StartMinds en de LUCA School of Arts.
ECONOMIE EN ARBEIDSMARKT
De impact van corona op de lokale economie werd gestabiliseerd door de federale en regionale initiatieven. De vraag blijft wat de impact zal zijn op het economisch weefsel, en in de horeca in het bijzonder, wanneer de federale en regionale steunmaatregelen wegvallen. Tegelijk kampen heel wat bedrijven in Genk met een ongeziene krapte op de arbeidsmarkt. Met enerzijds 2.560 niet-werkende werkzoekenden en anderzijds bedrijven die schreeuwen om werkvolk zal ook in Genk moeten worden nagedacht over betere, effectievere systemen om de mismatch op de arbeidsmarkt op te lossen.
Er zijn in Genk 2.560 werkzoekenden, terwijl bedrijven schreeuwen om werkvolk.
Het stadsbestuur heeft tijdens corona duidelijk niet stilgezeten. De druk op het stadbestuur is gestegen om in tijden van nood een antwoord te bieden op de talrijke vragen van burgers, bedrijven en verenigingen. Problemen die voor corona al aanwezig waren werden door de sanitaire crisis aangescherpt en vergen meer dan een voluntaristische ingesteldheid en het bezigen van populaire buzzwoorden. Voelen wat er leeft bij de bevolking is essentieel voor wie in 2024 de verkiezingen wil winnen op basis van gevoerd beleid. Zo bleek de consternatie onder de Genkenaren bijzonder groot te zijn in het dossier van het vernieuwde parkeerbeleid en van de nieuwe regelingen inzake huisvuilophaling.
Ik kijk alvast uit naar het eindrapport van dit team op het einde van de legislatuur.
Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 8 (oktober), pagina 36 tot 39
HALVERWEGE DE LOKALE LEGISLATUUR (2018-2024)
Abonneer je op Samenleving & Politiek
Het magazine verschijnt 10 keer per jaar; niet in juli en augustus.
Proefnummer? Factuur? Contacteer ons via
info@sampol.be
of op 09 267 35 31.
Het abonnementsgeld gaat jaarlijks automatisch van je rekening. Het abonnement kan je op elk moment opzeggen. Lees de
Algemene voorwaarden.
Je betaalt liever via overschrijving?
Abonneren kan ook uit het buitenland.
*Ontdek onze SamPol draagtas.