ALS IK NAAR DE SP.A KIJK, ZIE IK …

Als ik naar de sp.a kijk, zie ik eigenlijk weinig socialisme. Waar is het verschil met de andere partijen? Het is een bedje waar niet alleen sp.a in ziek is maar daar gaat het dus niet over. Uiteraard moet een partij stemmen halen maar zoeken naar de grootste gemene deler en daarmee uitpakken als partijprogramma is echt te kort door de bocht. Ik zie mensen die ‘het beter weten’, die weten wat goed is voor mij, mensen die geen voeling meer hebben met wat er leeft, mensen ook die arrogant kritiek afwijzen: eerst de verkiezingen afwachten en daarna kunnen we weer scherper zijn. En tijdens de campagne de ‘stem van het volk’ vertolken. Welk volk? Dat denken ze toch, maar het is eerder de stem van de luidste roepers. In plaats van aandacht te hebben voor ongenoegen en dat te ontmijnen, loopt men de schreeuwers achterna. Ik zie paniekvoetbal: slechte resultaten in opiniepeilingen en men verplaatst de spelers. Harde werkers moeten plaats ruimen voor kandidaten met een populairder profiel in de hoop het tij te keren. Helaas, de rode draad in het programma is zoek, er is geen consequente politiek meer. Iedereen wil zijn eigen accenten leggen. Ik zie geen mensen die de nek uitsteken voor de grote principes. Ik zie een partij (en dit eigenlijk in heel Europa) die zelf niet meer weet welke grote idealen ze ooit koesterde, laat staan dat ze er nog iets van over hielden. Ik zie uithalen naar de ‘privileges van de rijken’ maar de enige remedie schijnt dan het afschaffen van de aftrekbare kosten van restaurantbezoek en andere soortgelijke voorrechten. Vooral geen structurele aanpak. Dat is onvoldoende voor een consequente politiek, dit valt hoogstens onder het spreekwoord ‘vele kleintjes maken een groot’. Ik zie de gemeenschap uiteenvallen, ik zie de meeste politici op markten en in straten rondlopen tijdens de verkiezingscampagne, alleen dan. De wijkclub, de koffietafel, het had zin. Ik zie ze niet meer, ook geen eigentijdse varianten. Ik zie sp.a verkozenen in de financiële wereld, ik zie hen in de universiteiten. Dat is geen probleem zolang ze consequent met de ideologie blijven. Ik zie vooral ook bitterheid bij (potentiële) kiezers om wat niet is, om datgene wat ontbreekt: duidelijkheid! Het echte verschil met de anderen… Een groot maatschappelijk project in plaats van hier en daar een verandering.
Ik zie ook vertwijfelde politici die het ook niet meer weten, die multi-inzetbaar moeten zijn. Te weinig specialisten die zich vastbijten in een bepaalde materie, ik zie vooral geen rationeel engagement meer. Het draait om imago, om goed overkomen bij de burger, de kiezer. Ik zie ook in de sp.a een verkleutering: de tv bepaalt wie bekend politicus wordt en dus verkiesbaar. Ik zie dat mensen geen kans meer krijgen om te groeien in de politieke job, ik zie dat kritische mensen verkiesbare plaatsen verliezen.
Ik zie dat het slecht gaat.

HOE OPNIEUW ELECTORAAL AANTREKKELIJK WORDEN?

Terugkeren naar de oorsprong is zowel te makkelijk gezegd als te onrealistisch om te doen. Wereld en maatschappij zijn in voortdurende verandering, dat is niet tegen te houden. Grote principes kunnen echter mee evolueren. Duidelijkheid hierover kan zeker helpen. En vooral afstappen van deeloplossingen, of oplossingen ‘à la carte’. Vooruit denken en de gevolgen op lange termijn in overweging nemen is noodzakelijk, net als het uitleggen waarom een bepaalde optie gekozen wordt en niet een andere. Terug naar de utopie als uitgangspunt? Misschien moet dat maar eens in overweging genomen worden. Even vergeten hoe de maatschappij er nu uitziet maar eens nadenken over hoe die maatschappij dan wel zou moeten zijn.
Was het niet de verre voorloper van deze partij die het tot haar taak rekende om de mensen op een ‘hoger peil’ te brengen? Wordt daar nog ooit eens over nagedacht? Ik vraag me dus even af wat deze partij moet doen voor mij om electoraal aantrekkelijk te worden, waarbij ik ervan uitga dat er nog wel mensen zijn met diezelfde interesses.

Wat is het standpunt van de partij inzake onderwijs? Ik lees op de site dat er nieuwe scholen gebouwd zullen worden. Er staat meteen bij dat dit voor alle netten geldt. Mag ik daaruit afleiden dat de partij het eens is met de (dure) onderverdeling van officieel en vrij onderwijs? En indien ja - het wordt dus niet met zoveel woorden gezegd, noch ontkend - is de partij dan ook voorstander van vrij islamitisch onderwijs, voor de uitbreiding van de vrije joodse scholen, moeten de vrijzinnigen dan ook scholen oprichten? Ik vind daar niets over. Toch lijkt het dat men het erover eens is dat de scholen moeten bijdragen tot een beter begrip onder alle mensen. Kan dat wel wanneer mensen in aparte gebouwen worden bijeengebracht volgens levensbeschouwing en in aparte scholen zitten zonder dat ze veel in contact komen met elkaar? Waar is het ideaal van de officiële school waar alle kinderen, ongeacht afkomst of thuissituatie samen zouden leren leven? Welke pedagogische methodes zijn te verkiezen boven andere? Moet onderwijs jonge mensen een zo breed mogelijke opvoeding geven of juist zo snel mogelijk beginnen met het opsporen van specifieke talenten en daar dan de nadruk op leggen? Moet onderwijs jonge mensen opleiden om zo snel mogelijk zo efficiënt mogelijk ingezet te kunnen werken in het arbeidscircuit? Indien onderwijs jonge mensen moet opleiden die inzetbaar zijn in de samenleving, welke samenleving wordt dan bedoeld? De huidige, een betere? En wat bedoelt men daar dan mee? Vragen waar ik geen antwoord op vind, wat inderdaad niet evident is maar er wordt blijkbaar niet eens over gepraat, laat staan nagedacht.
Wat betekent de scheiding van kerk/religie en staat voor de partij? Geldt dat dan voor alle levensbeschouwingen? Wanneer dit onbelangrijk en geen discussiepunt meer is, waarom heeft de katholieke kerk dan nog altijd privilegies? Waarom worden nationale feestdagen gevierd met een katholiek Te Deum? Waarom bekleedt de pauselijke nuntius de eerste plaats onder de ambassadeurs? Waarom gaat een kardinaal voor op voorzitters van Kamer en Senaat? Onbelangrijk op zich uiteraard, enkel traditie. Wat is dan prioritair: traditie of gelijkheid? Waarom worden zwervers en daklozen in de meeste gevallen ‘katholiek’ begraven wanneer men geen weet heeft van hun overtuiging? Ik weet het: het zijn geen strijdpunten voor de partij, er zijn belangrijker problemen. Toch is er geen duidelijke stellingname meer. Terugkeren naar ‘tsjevenvreterij’ kan inderdaad niet, mag ook niet, maar ongelijkheid laten zoals het is gegroeid, kan evenmin. Of men moet het waarom daarvan dan ook eens duidelijk uitleggen en verklaren. Armoede is zo een belangrijk probleem. Hoe kunnen we dat oplossen? Werk voor iedereen, ja maar welk werk? Alleen in de productie en de dienstensector? Hoe doorbreken we de cirkels van de kansarmoede, de generatiearmoede? Iedereen heeft recht op degelijke huisvesting, gezonde voeding, onderwijs. Hoe kunnen mensen gestimuleerd worden om uit de cirkel te komen? Denkt de partij na over hoe ze een gevoel van zelfwaardering kan aanwakkeren? Met slogans veranderen we niets. Er moeten duidelijke oplossingen bedacht worden en die moeten duidelijk gecommuniceerd worden. Daarbij kan het zeker geen kwaad om uitleg over solidariteit te geven.
Wat met cultuur, met kunstenaars? Het is niet voldoende om te zeggen dat er een speciaal statuut is, want wie heeft er recht op? Wie bepaalt wat belangrijk is, wat mooi is?

Het zijn een paar interessepunten maar wel exemplarisch. Ik ben van oordeel dat ze kunnen worden toegepast op veel meer maatschappelijke problemen die om een standpunt vragen. Ik weet ook wel dat dit niet in detail in een partijprogramma kan. Wat wel kan is het uitschrijven van grote lijnen waar men steeds kan op terugvallen bij nieuwe discussies. Die vind ik dus niet. Een ethiek van en in de politiek, en die dan consequent toepassen en volgen. Werken aan een rechtvaardige samenleving en daar voorstellen voor doen, ook als die ingaan tegen het gangbare, ook als die ingaan tegen het politiek correcte denken.

Voor vrijzinnige humanisten is het van fundamenteel belang dat de mensenrechten gerespecteerd worden. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan want ook die mensenrechten staan niet buiten de veranderende maatschappij. Niet meestappen in het discours van rechts van discriminatie, maar tegelijk niet bang zijn kritiek te uiten. Wanneer men opkomt voor mensenrechten dan niet terugkrabbelen en verwijzen naar tradities, zeden, gewoonten van mensengroepen, om bepaalde vormen van discriminatie toe te laten. En nee, ik heb het niet over de hoofddoek maar wel over het uithuwelijken, het aanvallen van homo’s, het uitsluiten van vrouwen. Dit aanklagen en zorgen dat het zeker niet kan in ons land, heeft niets met racisme te maken maar alles met respect voor mensen.

Een duidelijk standpunt in verband met een immigratiebeleid is geen luxe in een tijd waarin nationalisme angstwekkende vormen aanneemt. Ook hier wordt warm en koud geblazen en dat helpt het debat niet vooruit. De sp.a zou het voortouw moeten nemen in duidelijk omschreven aanbevelingen voor de opvang van wie in aanmerking komt om te blijven maar moet ook alternatieven formuleren voor diegenen die we niet kunnen opnemen. Terugsturen zonder meer is onmenselijk. De partij moet een buitenlandpolitiek uitwerken: wat met ontwikkelingshulp? Vindt de partij bijvoorbeeld dat het respecteren van mensenrechten in een land belangrijk zijn en eventueel bepalend, wanneer een regime gesteund wordt?
Wordt er nagedacht over de grote zogenaamd ethische kwesties in verband met leven en dood? Hoe moet het met het milieu? Is er een standpunt of minstens een discussie hierover? Er zijn deeloplossingen natuurlijk maar een globale visie? Wat met nieuwe wetenschappelijke evoluties?

Het is intussen duidelijk dat ik van oordeel ben dat de partij niets te winnen heeft bij vaagheid over het programma. Terugkeren tot de utopie of het grote verhaal zou misschien wel verfrissend zijn. Het zal een ander, een nieuw, groot verhaal zijn, dat lering trekt uit het verleden. Dit kan een alternatief zijn voor de rechtse opmars. De samenleving is veranderd, we leven met velen naast elkaar, hoe kunnen we met elkaar samenleven? Over deze vragen moet de partij zich dringend bezinnen. Het wordt een lange en zeer moeizame weg maar er is geen alternatief.

Sonja Eggerickx
Voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen (UVV)

sp.a - ideologie - verkiezingen - socialisme

Samenleving & Politiek, Jaargang 17, 2010, nr. 8 (oktober), pagina 30 tot 33

• sp.a
• socialisme
• ideologie
• verkiezingen

REFLECTIES OVER DE SP.A